Menopoz Belirtileri Nelerdir?
Menopoz kadın hayatında bebeklik, ergenlik, cinsi olgunluk gibi yaşamda önemli bir dönemdir. Menopoz yaşı dünya genelinde 45-55 olarak görülmektedir. Yapılan çalışmalar Türkiye'de menopoz yaşının yaklaşık 46-48 olduğunu göstermektedir.
Menopoz döneminde yumurtalıklardaki (overler) folikül miktarı azalmaktadır ve bununla birlikte östrojen üretimi de azalmaktadır. Zamanla östrojen üretimi tamamen kesilir ve yumurtalıklar ufalır. Kadında buna bağlı olarak adet döngüsü kesilir ve üreme yeteneği ortadan kaybolur.
Dünya Sağlık Örgütü’nce menopoz, yumurtalıkların aktivitelerini kaybetmeleri sonucu adet döngüsünün kesilmesi şeklinde tanımlamaktadır.
Menopoza Girmeyi Etkileyen Faktörler
Menopoza girmeyi etkileyen faktörleri, genetik faktörler, genital faktörler, ruhsal faktörler, fiziki ve çevresel faktörler, sigara kullanımı, genel sıhhat durumu ve sosyal faktörler olarak sınıflandırabiliriz.
Genetik faktörler: Aynı ailedeki kadınların çoğu zaman benzer yaşlarda menopoza girdikleri gözlenmektedir.
Genital faktörler: Düzensiz adet gören kadınların düzenli adet görenlere oranlada çok daha erken menopoza girdikleri belirlenmiştir. Ayrıca doğurganlık durumu, ilk adet yaşı, doğum kontrol hapı kullanıp kullanmama durumu, iki yıldan uzun emzirme menopoz yaşını etkileyen faktörler olarak karşımıza çıkmaktadır.
Ruhsal faktörler: Ruhsal travmaların da menopozun gelişimini hızlandırdığını söyleyebiliriz. Savaş, göç, zelzele ve devam eden hapishane hayatının da yine erken menopozu tetiklediği gözlemlenmiştir.
Fiziki ve çevresel faktörler: Soğuk iklimlerde ve aşırı ağır şartlarda yaşayan kadınlarda menopoz yaşının yine daha erken olduğu saptanmıştır.
Sigara kullanımı: Fazla sigara içen kadınlar içmeyenlere nazaran 1-2 yıl daha erken menopoza girebilmektedirler.
Genel sıhhat durumu: Metabolik hastalıklar, genetik bozukluklar, enfeksiyon hastalıkları, kemoterapi ve radyoterapi tedavisi gibi durumlar da menopoz yaşını etkileyen faktörler arasında yer almaktadır.
Sosyal faktörler: Sosyal faktörler de menopoza girmede etkilidir. Bu kapsamda kırsal ve geleneksel toplumlarda menopoz yaşı erken olabilmektedir.
Premenopozal Dönem Rahatsızlıkları
- Adet düzensizlikleri
- Yumurtlamada azalma
- Ateş basmaları
- Aşırı terleme
- Depresif ruh hali
- Uyuyamama
- Gerginlik
- Sinirlilik
- İştah artışı
- Konsantrasyon güçlüğü
- Yüzde kızarma
- Nabızda artış
- Baş ağrısı
- Baş dönmesi
- Ateş basması
- Öz güven azlığı
- Unutkanlık
- İhmal
- Bitkinlik
- Cinsel istekte azalma
Menopoz Sonrası Görülen Rahatsızlıklar
Menopoz sonrası premenapozda görülen belirtiler sürer. Uzun soluklu östrojen azlığı sonrası genital organlarda küçülme meydana gelmektedir. Rahim, vajina ve vulva ve üretrada da yine küçülme meydana gelir. Buna bağlı olarak sık idrara çıkma, kabızlık, vulvada kaşıntı, ağrılı birliktelik, rahim sarkması, idrar kaçırma, idrar kesesinde sarkma, makatta sarkma menopoz sorası görülen rahatsızlıklar arasında yer almaktadır.
Deride, saç köklerinde ve ter bezlerinde östrojen reseptörleri vardır. Menopoz sonrasında buna bağlı birçok değişiklikler ortaya çıkar. Deri incelir ve kolajen miktarı azalır. Saç ve kıl miktarı da yine azalmalar görülür. Cilt kurur, esnekliğini kaybeder ve yara iyileşmesi gecikir. Çene, dudak ve göğüste kalınca tüyler menopoz sonrasında çıkabilmektedir. Koltuk altı ve genital bölgede kıl miktarı da yine azalmalar hissedilir derecede görülür.
Kalp hastalıklarına yakalanma riski menopozla beraber artış gösterir. Östrojen koroner kalp hastalıkları riskini azaltan bir hormonken menopozla birlikte östrojen azalmasıyla kadınlarda koroner kalp hastalıkları riski artar. Menopozla birlikte kolesterol miktarı da artar. Yüksek tansiyon ortaya çıkabilir. Damar sertliği görülür.
Menopoz döneminde ağız kuruluğu, ağızda kötü tat ve diş eti hastalıkları da görülebilmektedir. Kabızlık ve basur sık karşılaşılan bir durumdur. Reflü ve safra taşına da rastlanır.
Menopozla osteoporozdur sorunları da ortaya çıkar. Osteoporoz kemik mineral yoğunluğunun azalması sonucu kırıklara davetiye çıkaran bir durumdur. Menopozlu kadınlar her yıl kemik kitlelerinin yüzde 3-4'ünü kaybetmektedirler.
Şişmanlama: Menopoz sonrası kadınlarda metabolik hız yavaşlar, kilo artışı görülür. Cinsel isteksizlik baş gösterir.
Menopoz Belirtileri Nelerdir, Menopoz Nasıl Teşhis Edilir?
Tüm hastalıklarda olduğu gibi menopozda da tanının erken konulması önemlidir. Menopozdaki kayıpların önemli bir kısmı ilk dönemde gerçekleşmektedir. Menopozda erken tanı erken tedaviyi sağlamaktadır. Adetlerini seyrek bir şekilde gören, sıcak basmaları ve psikolojik rahatsızlıkları olan bir kadından âdetin üçüncü günü alınan kanda FSH ve LH hormonlarının arttığı belirleniyorsa menopoz tanısı konulabilmektedir. Düzensiz bir şekilde adet gören bir kadında FSH yüksekliği 40 pg/ml üzerinde ise menopoz tanısı konulmaktadır.. FSH düzeyi 25-40 pg/ml arasında ise premenopoz denilebilir. Bu dönemdeki kadınların nadiren de olsa hamile kalabileceği üzerinde düşünülür. Düzensiz kanamaları bulunan her kadında gebelik ve adet düzensizliği kanamaya sebep olan öteki hastalıklar araştırılmalı, ultrason yapılmalıdır.
Menopoz Belirtileri ve Menopozda Cinsel Yaşam
Menopozla birlikte cinsel yaşamın sona erdiği düşüncesi gerçeği yansıtmamaktadır. Menopozla birlikte cinsel yaşam son bulmaz. Östrojen azlığı sebebi ile cinsel organlarda küçülme meydana gelir. Bununla birlikte olarak cinsel ilişki sırasında ağrı da görülebilir. Ağrıyı azaltmak için çeşitli kayganlaştırıcı yağlar kullanılabilir.
Menopozda Beslenme
Menopoz döneminde östrojen yetmezliğine bağlı olarak metabolizma hızı yavaşlar ve hızlı kilo alımı adım atar. Osteoporozdan korunmak için günlük 1500 mg kalsiyum alınmasını öneriyoruz. E vitamini ateşi ve halsizliği önleyebilir. D vitamininin normal düzeyde tutulmasına özen gösterilmelidir. Bu dönemde tuz alımı kısıtlanmalıdır. Menopoz döneminde düzenli egzersiz yapılması da gerekir.
Menopozda Neler Yapılmalı?
Menopoz döneminde sık görülen ateş basmalarına karşı hafif giymeye özen gösterilmelidir. Baharat ve kafeinin azaltılması önemlidir. Ayrıca sigara ve alkolden uzak durulmalı. Östrojen azlığına bağlı meydana gelen ağrılı cinsi birleşmeye karşı rahatlatıcı yağlar kullanılması gerekebilir. Düzenli cinsel ilişki sağlanması atrofiden yani cinsel organlarda küçülmeden korunmak için gereklidir. Osteoporozdan korunmak için günlük kalsiyum alımına dikkat etmek ve düzenli egzersiz yapmak gerekir. Ayrıca hekim kontrolünde hormon tedavisi uygulayabilir.
Hormon Replasman Tedavisi Nedir?
Hormon replasman tedavisi (hrt) östrojen takviye tedavisi olarak adlandırabiliriz. Bu tedavi şeklinde hastaya düzenli olarak östrojen ve progesteron içeren ilaçlar verilmektedir. Hormon tedavisinin amacı menopozla birlikte artan osteoporoz ve kalp-damar hastalıkları sıklığını azaltmaktır.
Hormon tedavisinin bazı kadınlarda sık görülen sıcak basması, terleme, çarpıntı ve halsizlik gibi belirtilere de faydası bulunmaktadır. Hormon replasman tedavisi menopoza bağlı kemik kaybını önler ve kemik kitlesini yükseltir. Bu kapsamda bağlı kadınlarda kırık riskinde azalma olur. Kalp damar hastalıkları riskini azaltır. Tedavi cinsi yaşam üzerinde de müspet etki gösterir. Ağız kuruluğu, ağızda kötü tat ve diş çürüklerinde azalma olur.
Hormon tedavisi kimlere uygulanmaz?
Hormon tedavisi menopoz döneminde her kadına uygulanmaz. Bilinen ve şüpheli rahim ve meme kanseri, Teşhis edilmemiş anormal kanamaları olan hastalar, Karaciğer hastalığı olanlar, Pıhtı atma riski olan hastalar, Şişmanlık, varis, hipertansiyon, aşırı sigara içme, Kalp krizi geçirmiş olanlar, Beyin damar tıkanıklığı veya inme geçirenlerde hormon replasman tedavisi uygulanmamaktadır.
Hipertansiyon, diyabet, safra kesesi taşı, hiperlipidemi, migren ve rahimde miyom varlığında dikkatli kullanılmalıdır.
Hrt hem enjeksiyon şeklinde bununla birlikte ağızdan kullanılabilir. Vajinal krem şeklinde olanları da vardır. Bu tedaviyi alan hastalarda tertipli olarak meme ve rahim muayenesi ile kemik ölçümü yapılmalıdır.
Dünya Sağlık Örgütü’nce menopoz süreci üç döneme ayrılır:
Premenopoz: İlk belirtilerin görüldüğü dönemden menopoza kadar geçen süreyi kapsar. Yumurtalıklarda folikül aktivitesi yavaşlar. Adetler düzensizleşir. Bu süreç birkaç ay ya da sene sürebilir.
Menopoz: En son adet kanamasının görülmesidir.
Postmenopoz: menopozdan yaşlılık dönemine kadar devam eden 6-8 yıllık süreyi kapsar. Bir hanımın postmenopoz olabilmesi için 12 aydır adet görmüyor olması gereklidir.
Menopoz oluşum biçimine nazaran de sınıflandırılır:
Doğal menopoz: Menopozun bilindiği üzere normal olağan şekilde gerçekleşmesidir.
Erken menopoz: 45 yaşından önce oluşan menopoza erken menopoz denir. Sebebi belli olmayan durumlar, otoimmün hastalıklar, radyoterapi, kemoterapi, enfeksiyonlar, çevresel nedenler, kürtaj ve düşükler, sık gebelik, aşırı şişmanlık, hipotiroidizm benzer biçimde sebeplerle oluşabilir.
Cerrahi menopoz: Bazı operasyonlar zamanından önce menopoza girmeye neden olabilir. Bir kadının yumurtalıkları cerrahi olarak çıkarılırsa adet kesilir ve menopoz gelişir. Radyasyon tedavileri menopoza yol açabilir. Kanser kemoterapileri esnasında görülen yumurtalık fonksiyon kayıpları geri dönüşümlüdür.