Dış Gebelik Nedir?
Döllenmiş yumurtanın sorunsuz bir şekilde rahime ulaşması ve buradaki yerini alması, sağlıklı bir gebeliğin ön koşuludur. Rahim içerisindeki endometriyum tabakasına yerleşen döllenmiş yumurta, bu andan itibaren gelişimi başlar. Dış gebelik ise döllenmiş yumurtanın rahim dışında herhangi bir yerde tutunması ve burada gelişmeye başlaması şeklinde gerçekleşir. Rahim dışında herhangi bir şekilde gebelik yaşanması ya da döllenmiş yumurtanın olgunlaşması mümkün olmadığı için, dış gebelik anne sağlığını büyük ölçüde tehdit eder. Ancak bu durumun görülme sıklığı oldukça düşüktür. Dış gebelikte döllenmiş yumurta en çok karın iç kısmına ve rahim ağzına tutunur. Dış gebeliğin tespit edildiği ilk andan itibaren müdahale edilmesi elzemdir. Zira bu şekilde bir gebeliğin sürdürülebilme olanağı yoktur. Üstelik döllenmiş yumurtanın karnın iç kısmında ya da rahim ağzında kalması, annenin yaşamını doğrudan tehdit eder. Bu durumda mutlaka gebeliğin sonlandırılması ve döllenmiş yumurtanın bulunduğu yerden alınarak vücuttan uzaklaştırılması gerekir. Zamanında tespit edilemeyen dış gebelikler, embriyo tüplerinin tıkanmasına yol açar. Bu durum daha sonra gebelik ihtimalini de ortadan kaldırmış olur. Ayrıca daha ilerleyen vakalarda, ölümle sonuçlanabilecek kanamalara da neden olabilir. Dış gebelik genellikle her 50 gebelik vakasında 1 defa görülür.
Dış Gebelik Tipleri Nelerdir?
Dış gebelikler, döllenmiş yumurtanın yerleşmiş olduğu yere göre farklı isimlerle adlandırılır. Abdominal gebelik, bu türler arasında ilk sırada yer alır. Döllenmiş yumurtanın karın içinde herhangi bir yere tutunarak gelişmeye çalışması bu şekilde adlandırılır. Karın boşluğunda yer alan mesane, bağırsak ve diğer organlardan birinin dış yüzeyine tutunarak yaşamaya çalışan döllenmiş yumurta, tutunduğu organların da zarar görmesine yol açabilir. Abdominal dış gebeliğin tespit edilmesi çoğu zaman zordur. Bu türden dış gebeliklere rastlanma sıklığı da düşüktür. Diğer bir dış gebelik türü olarak servikal dış gebelikten söz edilebilir. Bu tipte döllenmiş yumurta, serviks olarak adlandırılan rahim ağzına yerleşir ve rahim ağzının kapanmasını sağlar. Bunun neden olabileceği pek çok sağlık sorunu bulunur. Ancak serviks dış gebeliğin görülme sıklığı da nadir düzeyindedir. Son olarak da heterotopik ektopik gebelik türünden bahsedilebilir. İkiz gebelik durumunda rastlanan bu dış gebelik türünde, iki farklı döllenmiş yumurta bulunur. Bu yumurtalardan biri normal olarak rahim içindeki yerine yerleşirken; diğeri dış gebelik olarak kabul edilen rahim dışı bölgelere yerleşir. Diğer iki dış gebelik türü ile kıyaslandığı zaman, heterotopik ektopik gebelik riski daha düşüktür.
Dış Gebelik Neden Olur?
Dış gebeliğin ortaya çıkmasına yol açan etkenler çeşitlidir. Dış gebeliğe yol açan nedenlerin en sık rastlananları şu şekilde sıralanabilir:
- Gebelik Yaşı: Yaş, dış gebeliğin meydana gelmesindeki en önemli etkenler arasında yer alır. Bu yönüyle genç kadınlarda dış gebelik görülme ihtimali daha düşüktür. 35 yaş ve sonrasında gebe kalmaya çalışan kadınlarda dış gebelik görülme sıklığı daha fazladır. Bu yaştan sonra gebelik planlayan kadınların kadın hastalıkları ve doğum uzmana danışması ve kontrollü bir gebelik gerçekleştirmesi tavsiye edilir.
- Kürtaj: İstenmeyen gebelikler için kürtaj yaptırmak da dış gebelik yaşanmasına yol açan etkenlerden biridir. Ancak tek bir kürtaj ile bu durum hemen ortaya çıkmaz. Kürtaja bağlı dış gebelik yaşayan kadınlar, genellikle birden fazla kez kürtaj olan kişilerdir. Birden fazla kürtaj geçirdikten sonra gebe kalmak isteyen kadınların da aynı şekilde gebelik sürecinde gözetlenmesi gerekebilir.
- Endometriozis: Yumurtalıkta görülen kist türlerinden biri olan endometriozis de dış gebeliğe yol açabilir. Rahim içini döşeyen endometrium tabakasının, rahimden başka bir yerde gelişim göstermesi ile ortaya çıkan ve çikolata kisti olarak da adlandırılan bu durumun tedavisi mümkündür.
- Üreme Organlarının Yapısal Bozuklukları: Bazı kadınların üreme organlarında, doğumdan gelen yapısal bozukluklara rastlanabilir. Bu tür bozukluklar da dış gebelik riskinin artmasına neden olur.
- Sigara ve Alkol Kullanımı: Sigara ile alkolün doğrudan dış gebeliğe yol açtığına dair kesin bir bulgu olmasa da dış gebelik sorunu yaşayan kadınların önemli bir kısmının sigara ve alkol kullanan kadınlar olduğu tespit edilmiştir.
- Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar: Cinsel kanallarla bulaşan pek çok hastalık bulunur. Bu hastalıklar da dış gebelik riskini arttıran etkenler arasında yer alır. Bilinen bir cinsel hastalığa sahip olan kişiler, bu hastalığı tedavi ettirmeden gebelik yolunu seçmemelidir.
- Doğurganlık Arttırıcı İlaçlar: Kadınlarda gebe kalmayı garanti altına almak için kullanılan çeşitli ilaçlar bulunur. Bununla birlikte kadınların kendileri de doktor tavsiyesi olmadan çeşitli bitki ya da macun karışımlarını bu amaçla kullanabilir. Bu durum, üreme sistemi üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir ve dış gebelik yaşanma ihtimalini yükseltir.
- Önceden Dış Gebelik Geçirmiş Olmak: Daha önce bahsedilen nedenlerin herhangi birinden dolayı dış gebelik geçirmiş olan kadınlar, hiç dış gebelik geçirmemiş olan kadınlara kıyasla daha yüksek risk altındadır. Bu yüzden de daha önce dış gebelik sorunu ile karşı karşıya kalan kadınların, sonraki gebelik denemelerinde de temkinli olmaları önerilir.
Dış Gebelik Belirtileri Nelerdir?
Dış gebelik, kendini çeşitli belirtiler ile gösterir. Bu belirtilerin iyi bilinmesi ve görüldüğü zaman sağlık kuruluşuna başvurulması, sorunun daha ileri boyutlara ulaşabilmeden çözülebilmesini sağlar. Vajinal lekelenmeler ile kanamalar bu doğrultuda en sık rastlanan belirtilerdir. Özellikle adet dönemleri arasında görülen kanamalar, dış gebeliğin önemli göstergeleri arasında yer alır. Bununla birlikte “bıçak saplanıyormuş gibi” şeklinde tanımlanan ağrılar da dış gebeliğin belirtilerindendir. Bu ağrı genellikle karın boşluğunda ve kasık bölgesinde hissedilir. Sindirim sistemi bozuklukları ve nedeni belirlenemeyen kilo kayıpları da dış gebelikten şüphelenmek için önemli belirtilerdendir. Sürekli gaz ya da şişkinlik gibi sorunların yaşanması, devam eden kabızlık problemi ve karın bölgesinde sertleşmeler bu doğrultuda takip edilmesi gereken göstergelerdendir. Baş dönmesi ve beklenmedik anlarda bayılma problemleri de dış gebeliğe işaret edebilir. Özellikle bayılma, dış gebeliğin ileri boyutlara ulaştığı dönemlerde görülür.
Bahsedilen belirtilerden biri ya da birkaçının görülmesi, akla dış gebeliği getirmelidir. Ancak her belirtinin dış gebelik olarak tanımlanması da doğru değildir. Özellikle sindirim sistemi bozuklukları ya da anormal kanamalar, dış gebeliğin dışında daha pek çok sorunun da belirtisi olabilir. Belirtilerin altında yatan esas nedeni bulabilmek için uzman bir kadın doğum doktoru ile görüşerek muayene olmak daha doğrudur.
Dış Gebelik Nasıl Teşhis Edilir?
Dış gebelikten şüphelenen kadınların, zaman kaybetmeden bir kadın hastalıkları ve doğum uzmanına görünmeleri gerekir. İlk aşamada el ile yapılan muayene, dış gebeliğe dair bir fikir edinilmesini sağlar. Ancak esas teşhis, ultrason yöntemi ile konulur. Ses dalgaları ile iç organların görüntüsünün izlenebilmesine olanak tanıyan bu yöntemin, transvajinal ultrason olarak adlandırılan bir çeşidi kullanılır. Vajinanın iç kısmına yerleştirilen ve buradan tüm üreme sisteminin incelenmesine olanak tanıyan bu yöntem, dış gebeliğin varlığına dair kesin sonuç edinilebilmesini sağlar. Dış gebeliğin tam olarak nerede geliştiği de bu inceleme sonrasında ortaya çıkar. Buna ek olarak Beta-HCG ve progesteron hormonlarının ölçümüne dair tahliller de hastadan talep edilir. Hamilelik esnasında büyük değişikliklere uğrayan hormonlar, dış gebelik hakkında da önemli bilgiler verir. Elde edilen sonuçların bir arada bütüncül bir şekilde değerlendirilmesi ile net tanı konur. Dış gebeliğin tespit edilmesi halinde zaman kaybedilmeden gebelik sonlandırılır.
Dış Gebelik Nasıl Önlenir?
Dış gebelik, kadınlarda nadir görülen bir durumdur. Ancak pek çok kadın, gebelik döneminde ya da gebelik planladığı dönemlerde bu sorun ile yüzleşmekten korkar. Dış gebelikten korunmanın kesin sonuç veren bir yolundan söz etmek olanaksız. Ancak dış gebeliğe yol açan etkenlerden uzak durarak, dış gebelik geçirme ihtimalini düşürebilmek mümkün. Sigara ve alkol tüketimini azaltarak ya da tamamen bırakarak, büyük oranda dış gebelik ihtimali ortadan kaldırılabilir. Bununla birlikte gebelik yaşının ertelenmemesi ve gebeliğin 35 yaştan önce planlanması da dış gebeliğe karşı alınabilecek önlemler arasında yer alır. Dış gebeliğe yol açabilecek herhangi bir sağlık sorunun var olması durumunda, öncelikle bu sorunlar tedavi edilmeli ve sonrasında gebelik denenmelidir. Yumurtalıklarda görülen çikolata kisti ya da cinsel yollarla bulaşan diğer hastalıklar, dış gebelik görülme ihtimalini arttırır. Bu hastalıkların tedavi edilmesi ile birlikte, dış gebelik ihtimali de düşmüş olur. Doğurganlık arttırıcı ilaçları ya da aktarlar tarafından hazırlanan macunları gelişigüzel kullanmamak, bu noktada kadın doğum uzmanına danışarak hareket etmek de dış gebelik ihtimalini azaltır. Sadece bu tür basit önlemler alınarak, dış gebelik önemli ölçüde engellenebilir. Daha detaylı bilgi için Kadın Hastalıkları ve Doğum bölümünden randevü alabilirsiniz.