Ağrısız Doğum
Gebelik ve devamındaki doğum süreci her anne adayı için heyecan vericidir. Özellikle ilk gebeliklerde anneler süreç hakkında fazla bilgi sahibi olmadıklarından, her konuda merak ve zaman zaman endişe duyarlar. Geçmiş zamanlarda kullanılan yöntemler, yaşanan travmalar ve yanlış öğretiler neticesinde kimi anne adayları doğumdan korkabilir ve ağrısız doğum yaşanamayacağını düşünürler. Doğum öncesinde ve sırasında meydana gelen şiddetli sancılar anneler için oldukça kaygı vericidir. Daha önce gebelik yaşamış anneler için doğumun ne şekilde olmasını istediklerine dair karar vermeleri daha kolay iken, ilk gebeliği olan anne adayları ne yazık ki bu konu hakkında çok fazla bilgi sahibi değildir. Bu konu hakkında başvurulan kadın doğum uzmanı, tüm süreç boyunca anneyi bilgilendirerek ve doğum yönteminin seçimini yaparken her datayı göz önünde bulundurarak karar verir.
Çoğu zaman vajinal doğum yapmak konusunda kararlı olan anne adayları doğum zamanı yaklaştığında oluşan stres ve kaygı sebebiyle ve doğum vakti geldiğinde hissedilen şiddetli kasılmalar ve ağrılar yüzünden karar değiştirerek sezaryen doğum yapmak isterler. Fakat bazı anne adayları için sezaryen doğum da cerrahi bir operasyon olduğu için korkulu olabilir. Bu gibi durumlar için ağrısız doğum seçeneği önerilir. Bu yöntem ile anne hem doğum sancılarını hissetmez hem de gebelik boyunca planladığı vajinal doğumu gerçekleştirebilir. Burada epidural yöntemin sezaryen doğumdan farkı, kesi oluşturulmadan bebeğin normal doğum ile dünyaya gelmesi ve ayrıca sezaryende genel anestezi altında gerçekleştirilen doğum işleminin epidural yöntemde lokal bir şekilde uygulanmasıdır.
Her bireyin hissettiği ağrı miktarı ve ağrı eşiği farklı olabildiği için, doğum esnasında annenin doğum sancısına dayanabilme kuvveti de değişiklik göstermektedir. Normal doğum uygulamalarına göre oldukça konforlu olan bu yöntem ile, anne ağrıyı hissetmeden kolaylıkla doğumu gerçekleştirildiği için, halk arasına bu doğum yöntemine prenses doğum da denilebilmektedir. Bu yöntemin tercih edilmesine anne adayı tek başına karar veremez. Kadın doğum uzmanı, anestezi hekimi ve anne adayının birlikte karar vermesi gerekmektedir. Bazı risk gruplarına uygulanmaması gereken bu yöntem annenin sağlığını tehlikeye sokabilir. Bu sebeple normal doğumu kolaylaştıran ve oldukça konforlu olan ağrısız doğum yöntemi, bazı özel durumlar için tercih edilmemelidir. Bununla alakalı kadın dokum uzmanı tarafında gerekli bilgilendirme yapılarak annenin doğuma hazırlanması sağlanabilir.
Ağrısız doğum, normal doğum gerçekleşmeden önce, annenin ağrı hissetmemesi ve daha konforlu bir doğum yaşanması için, anne adayının bel kısmından bir iğne yardımı ile girilerek omuriliği çevreleyen zar tabakasının dışına takılan bir kateter ile gerçekleştirilir. Bu kateterden verilen anestezik maddeler yardımı ile annenin belden aşağısında uyuşma meydana gelir ve doğum sancısından etkilenmemesi sağlanır. Epidural analjezi olarak da adlandırılan bu doğum şekli, hem normal doğum olup hem de annenin doğum sancısı çekmesi engellendiği için, oldukça konforlu ve çok sık tercih edilen bir yöntemdir. Uygulanan epidural anestezi, anestezi doktorları tarafından hem eğitiminin alındığı hem de oldukça yaygın kullanılan, güvenli bir anestezi yöntemidir.
Her anne adayının doğum süresi farklılık göstereceğinden, uygulanacak ilaç dozu ile alakalı bir standart yoktur. Kadın doğum uzmanı tarafından takip edilen doğum aşamasında doğumun devam ettiği zaman diliminde belirlenen aralıklar ile anneye farklı dozlarda ilaç verilebilir. Ayrıca ağrısız doğum yöntemi anneye dinlenebilme imkanı da sunar. Uzun saatler süren doğumlarda oluşabilecek ağrı normal doğum esnasında oldukça fazladır ve anneyi yorarak güçsüz bırakır, bu da annenin doğum esnasında ıkınmasının zorlaşmasına ve başka tehlikelere yol açabilir. Epidural analjezi yöntemi ile anne ağrı hissetmediği için, doğum uzun sürse bile annenin gücü ve psikolojisi sağlam kalacaktır.
Ağrısız Doğum Nasıl Yapılır?
Normal doğum yapmak isteyen fakat doğum sancılarından da korkan anne adayları için, ağrısız doğum en çok tercih edilen yöntemdir. Gebelik takibini gerçekleştiren kadın doğum uzmanı tarafından, doğumdan önce annenin de istekleri değerlendirilerek, doğum şekli hakkında fikir birliğine varılır.
- Epidural analjezi için anne adayının beline yerleştirilen katater yardımı ile ağrıyı hissetmemesi için gerekli anestezik madde uygulanır. Anne dokunma duyusunu ve uygulanan baskıyı hissedebilir, yürüme fonksiyonunu kaybetmez sadece ağrıyı hissetmez. Anestezi doktoru bu işlemi uygulamadan önceyi anneyi bilgilendirir. Mutlaka hastane ortamında ve uzman bir anestezi hekimi tarafından yapılması gerekmektedir.
- Annenin yan yatması veya oturması esnasında, deri altına ince bir iğne ile girilerek uygulanan epidural yönteminde, öncelikle uygulama bölgesi steril edilir ve işlem anestezi doktoru tarafından gerçekleştirilir. İşlemin gerçekleştirilmesinin ardından annenin birkaç dakika kıpırdamadan yatması önemlidir. Kayma ve çıkma yaşanmaması için kataterin anneni beline sabitlenmesi sağlanır. Buradan belirli aralıklar ile anestezi doktorunun belirlediği dozda ilaç verilerek annenin ağrıyı hissetmemesi sağlanır.
- Epidural analjezinin uygulanmasının ardından yaklaşık olarak 15 dakika içinde ilaç etkisi gösterir ve ağrı hissi kaybolur.
- Ağrısız doğum için uygulanan epidural uygulaması yapıldıktan sonra, normal doğumun başlaması le anne kasılmaları hisseder fakat ağrı duymaz. Doğumun uzaması ve ilacın etkisini yitirmesi gibi durumlarda belli aralıklar ile ilaç verilmesi sağlanır. Doğumun tamamlanmasının ardından 24 ila 48 saat içinde epidural çıkarılır.
- Anestezi sağlanması amacıyla uygulanan epidural kataterin takılması ve çıkarılması işlemi oldukça kolay ve ağrısızdır.
Ağrısız doğum için uygulanan bu yöntemde hastalar ağrıyı ve kasılmaları hissetmedikleri için doğum sırasında ıkınma hissi duymamaları olağan bir durumdur. Bu aşamada kadın doğum uzmanının yanında doğuma yardımcı olan sağlık çalışanları, hastayı NST cihazından takip ederek, kasılmaları monitörden izleyebilir ve ıkınma için doğru zaman geldiğinde anneye söyleyebilirler.
Ağrısız doğum yöntemi, doğum esnasında gelişen komplikasyonlar veya diğer beklenmeyen durumlar yaşanması halinde, sezaryen doğuma geçilebilmesine de imkan verir. Bu sebeple gelişebilecek her türlü aksilik için de bu yöntemin seçilmesinin getirdiği birçok avantaj söz konusu olacaktır.
Ağrısız Doğum Uygulaması Sırasında Neler Yaşanır ve Ağrıyı Azaltmak İçin Başka Yöntemler Uygulanabilir Mi?
Doğum, anne karnında gelişip büyüyen bebeğin, gebelik süresi tamamlanınca, rahimdeki kasılmalar ile itilerek dışarıya çıkması olayıdır. Doğum, kasılma evresi, bebeğin doğması ve plasentanın çıkması şeklinde üç evreden oluşur. Rahim kasılmalarının başlaması ile, rahim boyu genişler ve doğum kanalı açılmaya başlar. Bu sebeplerden dolayı açılma evresinde ağrılar hissedilmeye başlanır. Ağrılar düzenli aralıklar ile ve oldukça şiddetli kasılmalar şeklinde hissedilir. Doğumun ikinci evresi bebeğin başının doğum kanalından aşağıya itildiği evredir. Bu aşamada kasık ve kalçada oluşan gerginlik sebebi ile ağrı hissedilmesi gözlenir.
Anestezi işlemi uygulamasında, omurilik çevresindeki zarın etrafına lokal anestezi ile verilen ilaç sayesinde, beynin ağrıyı hissetmemesi hedeflenir. Uygulanan bölgedeki sinirler de etkilendiği için uygulanan bölgenin altında kalan bölge uyuşur ve kısa süre içinde his kaybı meydana gelir. Bu uygulama sezaryen doğumlar için uygundur. Ağrısız doğum yöntemi için daha az anestezik ilaç kullanılırken aynı zaman kuvvetli ağrı kesiciler ile ağrının hissedilmemesi sağlanır. Bu durumda hasta dokunma duyusunu kaybetmemiştir ve yürüme işlevini de yerine getirebilir. Ayrıca sezaryen doğumlarda epidural anestezinin yanından spinal anestezi de uygulanır. Bu iki anestezi yönteminin farkı, epidural anestezinin daha uzun sürede etkisini göstermesi fakat uzun birzaman dilimi etkisini yitirmemesi iken, spinal anestezi anında etki eder fakat kısa sürede etkisini kaybeder.
Doğum süreci normal ve keyifli bir süreç olmasına karşın, doğum esnasında hissedilen ağrının çok şiddetli yaşanması anne için zorluk yaratabilir. Bu sebeple ağrıların azaltılması için, ağrısız doğum dışında başka çeşitli yöntemler de kullanılabilir. Hipnoz, aromaterapi, çeşitli egzersiz planlamaları, akupunktur, nefes terapisi, ağrı oluşumuna sebep olan bazı sinirlerin lokal anestezi yöntemi ile ilaçlar verilerek uyuşturulması ve TENS adı verilen ve sinirler üzerinde bir uyarı oluşturan uygulama gibi bu yöntemler ile ağrının hafiflemesi ve annenin rahatlaması sağlansa da, bu uygulama yöntemleri ağrının tamamen azalması için yetersiz kalmaktadır. Doğum ağrılarının hissedilmemesi için en uygun ve tercih edilir yöntem epidural analjezi uygulamasıdır.
Ağrısız Doğumun Avantajları Nelerdir?
- Ağrısız doğum anneyi yormadığı için doğum tamamlandıktan sonra anne ve bebeğin kucaklaşması açısından oldukça rahat bir yöntemdir. Ayrıca doğumdan kısa bir süre sonra anne bebeği ile ilgilenebilecek ve bakımını gerçekleştirebilecek güçtedir.
- Ağrı hissinin duyulmamasının yanında annenin dokunma hissi devam ettiği için ıkınarak doğuma katılabilir.
- Normal doğum yapmak isteyen anne adayları için oldukça konforlu bir doğum şeklidir.
- Uygulama kişinin yürüme fonksiyonlarını etkilemez yalnızca ağrı duyusunun hissedilmemesini sağlar.
- Uygun dozda uygulandığında doğum ağrılarının hissedilmemesinin yanı sıra doğumu da hızlandırır.
- Ağrısız doğum uygulaması anne adayında uyuşma hissi oluşturmaz ve uyku hali yaratmaz.
- Fiziksel açıdan değerlendirildiğinde mide ve bağırsak fonksiyonlarını etkilemez.
- Doğum sonrasında tüp bağlatma işleminin uygulanmasını isteyen hastalar için, epidural yöntem altında bu işlem uygulanabilir.
- Kasılmaları kontrol ederek doğumun kolay olmasını sağlar.
- Ağrı kontrolü sağlanarak annenin stresinin azaltılmasına yardımcı olur.
- Doğum sonrasında herhangi bir yorgunluk hissi yaşanmayacağından anne bebeği ile rahatlıkla ilgilenebilir.
- Alanınca uzman bir anestezi hekimi tarafından gerçekleştirildiğinde baş ağrısı oluşma ihtimali çok azdır.
- Sezaryen ile gerçekleşecek doğumlarda kataterden verilen ilaç dozu arttırılır ve genel anestezi olmadan doğum anne uyanıkken gerçekleştirilir.
- Lokal bir anestezi işlemi gerçekleştirildiği için genel anestezinin ortaya çıkardığı riskleri taşımaz.
- Doğum stresi ve oluşan korkuları ortadan kaldırır ve annenin rahatlamasını sağlar.
- Ağrılar şiddetli sancılar olarak değil sadece basınç olarak hissedilir.
Ağrısız Doğum Uygulaması Ne Zaman Yapılır?
Ağrısız doğum yöntemi ile doğum yapılmasına karar verildikten sonra, epidural analjezi uygulamasının ne zaman yapılması gerektiği de çok önemlidir. Yöntemin erken veya geç uygulamalarının yapılması ya başarısız olmasına ya da farklı komplikasyonlara sebep olabilir. Bu yüzden mutlaka alanında uzman bir anestezi doktoru tarafından gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Kadın doğum hekiminin gerçekleştireceği muayene sonrasında, rahim ağzındaki açıklığın 4 cm civarında olması, rahmin %60 ila %70 oranında inceldiğine karar verildiği aşamada ağrısız doğum uygulaması gerçekleştirilir. Ayrıca bu aşamada annenin ağrısı ve kasılmaları başlamıştır. Vaktinden önce uygulanması durumunda doğumun gecikmesi riski olabilir bu sebeple mutlaka doğru karar verilmesi gerekmektedir. Geç uygulanması durumunda ise anne fazladan ağrı çeker ve artan ağrılar yüzünden uygulama sırasında annenin hareketsiz kalması zorlaşabilir.
Ağrısız Doğumun Uygulanamayacağı Durumlar Nelerdir?
Epidural analjezi uygulaması genellikle sorun yaratmadan ve çok özel durumlar olmadığı sürece herkese rahatlıkla uygulanabilir.
- Beyin tümörü, beyin kanaması gibi kafa içi basıncını arttıran durumlarda uygulanmaz.
- Kanaması olan anne adayları için uygulanması önerilmez.
- Kan dolaşımı problemleri ve enfeksiyonu bulunan kişiler için uygulanamaz.
- Tansiyon problemi olan kişilere uygulanması sakıncalı olabilir.
- Ağrısız doğum uygulamasının yapılacağı bölgede enfeksiyonu ya da yanığı olan kişiler için uygun değildir.
- Herhangi bir nörolojik hastalığı olanlarda veya sistemik başka bir hastalık şüphesi olanlara uygulanması tavsiye edilmez.
- Trombosit sayısının belli bir seviyeden düşük olduğu durumlarda ve pıhtılaşmayı önleyici tedavi gören kişilere uygulanamaz.
- Anestezik maddeye karşı alerjisi olan kişilere uygulanamaz.
- Hasta ciddi bir bel operasyonu geçirmiş ise epidural analjezi önerilmez.
- Akli dengede bozukluk söz konusu ise epidural analjezi gerçekleştirilemez.
- Kan sulandırıcı ilaç kullanan için bu yöntem uygun değildir.
Bu konular ile ilgili bir sorun olmadığı, kadın doğum uzmanı tarafından gerçekleştirilen muayene ve tetkikler ile kesinleştirildikten sonra, annenin de onayı alınarak, bu yöntemin uygulanıp uygulanmaması konusunda karar verilir. Herhangi bir sağlık sorunu olması durumunda, uzman hekim mutlaka anne ve bebeğin sağlığını korumaya yönelik bir doğum yöntemi seçecektir.
Ağrısız Doğum Uygulamasında Oluşabilecek Riskler Nelerdir?
Alanına uzman bir hekim tarafından hastane ortamında uyguladığı zaman epidural analjezi yöntemi için risk neredeyse yok denecek kadar azdır. Fakat her tıbbi uygulamada olduğu gibi burada da oluşabilecek bazı risklerden söz etmek ve hastayı bilgilendirmek gerekmektedir. Bu riskler şu şekilde sıralanabilir;
- En çok gözlemlenen yan etki tansiyon düşüklüğüdür. Bunun önüne geçebilmek için tansiyon yakından takip edilir ve işlem öncesi damar yolu ile sıvı yüklemesi gerçekleştirilir.
- Uygulanan işlemde verilen dozun doğru ayarlanamaması, doğumun gecikmesi gibi durumlar sebebiyle doğum sırasında ağrı hissedilebilir.
- Hamilelik döneminde fazla kilo almış kişilerde uygulama zorlaşabilir.
- Katater takılan bölgede düşük bir oran da olsa enfeksiyon gelişebilir.
- Ağrısız doğum uygulamasının yapılması ile bazı durumlarda doğum uzayabilir ve bazen idrar yapmada güçlük çekilebilir.
- Baş ağrısı şikayeti oluşabilir. Bunun engellenmesi için sıvı tüketimi arttırılır ve dinlenme önerilir.
- Epidural iğnenin beyin omurilik sıvısına teması sonucu anne adayının belden aşağısı tamamen uyuşabilir ve hareket kısıtlılığı gelişebilir.
- Bazı anne adaylarında alerjik reaksiyonlar gelişebilir.
- Bazı durumlarda ıkınma hissinin kaybolması ile doğuma vakum ile devam etmek gerekebilir.
- Nadiren cilt enfeksiyonlarının geliştiği gözlemlenebilir.
- Kullanılan ilaçların bazıları kan basıncını azaltarak bebeğe giden kanın azalmasına ve kalp ritminin yavaşlamasına sebep olabilir.
- Çok düşük bir ihtimal olarak doğum sonrasında nörolojik bazı durumlar ortaya çıkabilir.
- Çok nadir olarak ıkınma duygusunun azalması ile birlikte doğumun uzaması gözlemlenebilir.
- Çok çok az rastlanan durum ise kişinin felç geçirme durumudur.
Burada bahsedilen çok ciddi risklerin her tıbbi uygulamada oluşabilecek çok düşük ihtimaller olduğu unutulmamalıdır. İnsan fizyolojisinin doğal süreç içerinde dışarıdan maruz kaldığı her tıbbi uygulamada çeşitli riskler gözlenmesi olasıdır. Ağrısız doğum uygulamasını, tecrübeli ve alanında uzman hekimlerin takip etmesi ve gerçekleştirmesi riskleri en aza indirerek, rahat bir doğum gerçekleştirilmesine olanak tanır.
Ağrısız Doğum Uygulamasında Anneye Verilen İlacın Bebek Üzerindeki Etkileri Nelerdir?
Ağrısız doğum uygulamasında verilen ilacın dozu az miktarda olduğu için bebek için bir tehlike oluşturmaz. Ayrıca, ilaçlar kana çok az karışırlar ve plasentaya geçtiklerinde kolaylıkla parçalanabildikleri için bebek üzerinde olumsuz bir etki yaratmazlar. Burada önemli olan, verilen ilacın uzman bir hekim tarafından doğru aralıklarda ve dozlarda verilmesidir.
Genel anestezi altında yapılan doğumlarda, kullanılan ilacın bebeğe ulaşması daha kolaydır ve buna bağlı olarak doğum sonrasında bebekte bazı komplikasyonlar gelişebilir. Bu sebeple de oluşan tehlikenin engellenebilmesi adına epidural analjezi en çok tercih edilen doğum yöntemleri arasındadır.
Epidural Analjezi Bel Fıtığı Olan Kişilere ve Gebelik Sırasında Bel Ağrıları Çeken Hastalara Uygulanabilir mi?
Epidural analjezinin bel fıtığı olan kişilere ve bel ağrısı çeken kişilere uygulanmasında herhangi bir sakınca yoktur. Genellikle bel bölgesinde herhangi bir sorun yok ise bu uygulama bir ağrıya sebep olmaz. Epidural yöntem ile bel fıtığı ameliyatlarının bile gerçekleştirildiği bilinmektedir. Doğum sonrası veya öncesinde her anne adayında bel ağrısı görülme ihtimali vardır. Bunun ağrısız doğum uygulaması ile bir ilişkisi söz konusu değildir.