Dörtlü Tarama Testi Nedir?
Sağlıklı ve sorunsuz bir gebelik geçirebilmek ve sağlıklı bir bebek dünyaya getirebilmek için gebelik süresi boyunca bir dizi kontrolün yapılması gerekir. Esasında bu tarama testleri gebelik öncesinde başlar. Hamile kalmayı düşünen anne adaylarının kadın doğum uzmanına başvurmaları ve gebelik öncesi kontrollerini yaptırmaları, gebelik süresinde ortaya çıkması muhtemel sağlık sorunlarının önceden tespit edilmesine olanak tanır. Gebelik dönemi tarama testlerin bazıları her anne adayı için zorunluluk arz eder. Bazıları ise kadın doğum uzmanının gerekli görmesi halinde yapılır. Gebelik döneminde yapılan tarama testleri sayesinde hem annenin hem de bebeğin sağlık durumuna dair çeşitli sonuçlara ulaşılır. Gebeler için uygulanan farklı tarama testleri bulunur. Dörtlü tarama testi de bu testler arasında yer alır.
Dörtlü Test Nedir?
Ebeveynlerde bulunan genetik bozukluklar, gebelik ile birlikte yeni doğacak bebeğe geçebilir. Bu bozuklukların önceden tespit edilmesi, bir dizi tedbirin alınması ya da hazırlıklı olunması adına büyük önem taşır. Genetik bozuklukların tespit edilmesi için çeşitli tarama testleri uygulanır. Bu testlerden biri olan dörtlü tarama testi gebelik sürecinde anneden alınan örneklerin down sendromu, nöral tüp defekti, trizomi 18 ve spina bfida açısından incelenmesi için yapılan bir tarama testidir. Kan numunesi üzerinden yapılan bu taramada beta-hCG, alfa-feto protein (AFP), estriol (E3) ve inhibin-A değerlerine bakılır.Dörtlü tarama testinin her anne adayının yaptırması gerekmez. Ancak dörtlü tarama testinin kesin bir tanı testi olmadığının da unutulmaması gerekir. Bu test ile daha çok olasılıklar ortaya konulur. Kesin tanı koyabilmek için amniyosentez yöntemi daha fazla kabul görür. Aşağıdaki durumlardan birinin varlığında, kadın doğum uzmanının da uygun görmesi durumunda bu test uygulanabilir:
- Doğum Kusurları Geçmişi: Genetik bozukluklar çoğu zaman genler ile bebeklere aktarılır. Daha önceki doğumlarında herhangi bir doğum kusuruna sahip bebek dünyaya getirmiş olan annelerin bu testi yaptırması önerilir.
- Yaş: Gebelik yaşının artması ile birlikte kusurlu doğum oranlarında da gözle görülür bir artışa rastlanır. Bu yüzden de ileri yaş gebeliklerde, yani 35 yaş ve üzeri gebeliklerde de dörtlü tarama testi uygulanmasına gereksinim duyulabilir.
- Bilinçsiz İlaç Kullanımı: Gebelik döneminde kullanılan ilaçlar, annenin yanı sıra bebeği de doğrudan etkiler. Bu yüzden de normal zamanda sorunsuz olarak kullanılabilen ilaçların, gebelik döneminde farklı kullanım tavsiyeleri bulunur. Gebelik döneminde hekim tavsiyesi olmadan hiçbir ilacın kullanılmaması önem taşır. Ancak bilinçsiz bir şekilde zararlı bir ilacı kullanan anne adayları için de olası zararların tespit edilebilmesi için tarama testi yapılması gerekir.
- Diyabet: Halk arasında şeker hastalığı olarak da bilinen diyabet, kusurlu doğumların yaşanmasına yol açan etkenler arasında yer alır. Ayrıca bu hastalık doğum yoluyla direk bebeğe de geçebilir. Bu yüzden diyabet sorunu yaşayan anne adaylarına da dörtlü test tavsiye edilir.
Bu nedenlere ek olarak, kadın doğum uzmanının dikkatini çeken farklı durumlar da dörtlü tarama testi önerilmesine yol açabilir.
Dörtlü Test Ne Zaman Uygulanır?
Gebelik döneminde uygulanan testlerin ve yapılan tahlillerin isabetli sonuç verebilmesi için, doğru zamanda uygulanması gerekir. Her test için farklı uygulama tarihleri söz konusudur. Dörtlü tarama testi için gebeliğin on beşinci haftası ila yirmi ikinci haftası arası ideal tarih olarak bilinir. Özellikle on altıncı hafta ila on sekizinci hafta arasında yapılacak testlerden doğru sonuç alma ihtimali oldukça yüksektir. Gebeliğin daha erken ya da daha geç haftalarında dörtlü test uygulanması halinde doğru sonuç elde etme ihtimali de azalır.
Dörtlü Test Nasıl Uygulanır?
Gebelikte uygulanan testler hem anne hem de bebek için herhangi bir zorluk teşkil etmez. Dörtlü tarama testinin uygulanması da son derece kolaydır. Bunun için öncelikle anne adayı ultrasona alınır. Burada bebeğin durumu tespit edilir ve çeşitli ölçümler yapılır. Sonrasında da anneden dört farklı kan numunesi alınır ve gereksinim duyulan testler yapılır. Test sonuçları ile ultrason sonuçları karşılaştırılarak bir ihtimal oranı tayin edilir.
Dörtlü Teste İncelenenler
Dörtlü tarama testi ile doğum kusurları ve genetik bozukluklara dair olasılıklar tespit edilir. Bunun için dört farklı değer incelenir. Bu testte incelenen değerler şu şekilde sıralanabilir:
- Alfa-fetoprotein (AFP): Alfa-fetoprotein ya da kısa adıyla AFP, anne rahminde gelişmekte olan bir bebeğin, yani fetüsün karaciğerinde üretilen bir proteindir. Normal insanlarda da yer alan bu protein, gebelik döneminde genetik kusurların ve doğumsal bozuklukların tespit edilebilmesine olanak tanır. Hamile kadınlarda bu proteinin 10-150 ng/mL düzeyinde olması gerekir. Bunun altında ya da üstünde kalan değerler, farklı anlamlar ifade edebilir.
- Beta HCG: Halk arasında hamilelik hormonu olarak da bilinen Beta-HCG plasenta vasıtasıyla üretilir. Daha çok gebeliğin varlığının tespit edilmesinde dikkate alınan bu hormon, genetik bozukluklar ile bazı hastalıkların varlığı durumunda yükselişe geçebilir. Bu yüzden de dörtlü tarama testi içerisinde bu hormon da incelenir.
- Estradiol: Hem fetüs hem de plasenta tarafından üretilen bir östrojen olan estradiol, kadınlarda yumurtalıkların gelişmesinde rol oynayan ve cinsel işlevselliği sağlayan hormon olarak bilinir. Hem yüksekliği hem de düşüklüğü yumurtalıklarda bazı sorunların olduğuna işaret eder.
- Inhibin-A: Kadınlarda over granulosa hücrelerinde üretilen bir hormon olan inhibin-A hormonu da daha çok yumurtalıklarla alakalıdır. Bununla birlikte gebe kadınlarda down sendromu başta olmak üzere çeşitli gensel bozuklukların görülme ihtimallerinin saptanması için de bu hormon incelenir. Inhibin-A hormon değerinin daha güçlü bir olasılık ortaya koyabilmesi için ultrason sonuçları ile birlikte değerlendirilmesi önerilir.
Dörtlü Test Güvenirliği
Gebelik döneminde yapılan dörtlü tarama testi kesin bir tanı testi değildir ve elde edilen sonuçların kesin tanı olarak değerlendirilmemesi gerekir. Bu test ile yalnızca genetik bozuklukların görülme ihtimali oransal olarak hesaplanır. Hemen her testte olabileceği gibi, bu testte de yanılma payı olabilir. Yapılan incelemelere göre bu test ile down sendromunun doğru tespit edilebilme oranı yüzde 60 civarındadır. Aynı zamanda yüzde beş de hatalı sonuç verme ihtimali mevcuttur. Yaş başta olmak üzere bazı değişkenler, tespit olasılığının düşmesine; buna karşın hata payının artmasına yol açabilir. Down sendromu ve diğer genetik bozukluklar hakkında kesin bilgi sahibi olabilmek için amniyosentez yöntemine başvurulması gerekir. Bu da ancak kadın doğum uzmanı tarafından verilecek bir karar ile olur.
Dörtlü Test Değerlendirmesi
Dörtlü tarama testi sonrasında elde edilen sonuçlar ile testten önce yapılan ultrason görüntüleri bir araya getirilerek olasılık belirlenir. Ancak bu belirleme işlemi yapay zekâ bağlantılı bilgisayarlar tarafından yapılır. Ayrıca elde edilen sonuçlar üzerinden hesaplama yapılırken, farklı etkenler de hesaba katılır. Anne adayının yaşı, kilosu, zararlı alışkanlıkları gibi hormonları etkileme gücü bulunan durumlar da bilgisayar tarafından işin içine katılır. Böylelikle daha yüksek isabetli sonuç elde edilmeye çalışılır. Değerlendirme sonuçlarının doğru çıkması için testin hangi haftada yapıldığı da büyük önem taşır. Zira bu testte incelenen hormonlar, gebeliğin farklı haftalarında farklı düzeylere ulaşır. Tüm etkenler doğru hesaplandığında bile dörtlü tarama testinin kesin bir sonuç ortaya koyduğu söylenemez.