Varikosel genellikle ergenlik döneminde gelişir ve bazı kişilerde hiçbir belirti göstermeyebilir. Ancak, ağrı, testislerde şişlik veya rahatsızlık hissi gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Ayrıca, varikosel uzun vadede sperm üretimini olumsuz etkileyebilir ve kısırlık (infertilite) sorunu yaşayan erkeklerde yaygın bir bulgudur.
Tedavi gerekip gerekmediği, varikoselin şiddetine ve semptomların varlığına bağlıdır. Cerrahi müdahale, ileri derecede varikosel vakalarında veya kısırlık sorununa yol açtığında önerilebilir.
Varikosel, testislerdeki damarların genişleyip kan akışını bozması nedeniyle sperm üretimini ve kalitesini etkileyebilir. Bu durum birkaç mekanizma üzerinden sperm sayısında düşüşe yol açar.
Sıcaklık Artışı
Testisler normal vücut sıcaklığından biraz daha serin bir ortamda sperm üretir. Varikosel nedeniyle genişlemiş damarlar, testislerdeki kan akışını bozarak ısı artışına neden olabilir. Bu sıcaklık artışı, sperm üretimini olumsuz etkileyebilir ve sperm sayısında azalmaya neden olabilir.
Kan Geri Akışı (Reflü)
Varikosel, testislerdeki kanın düzgün bir şekilde drene edilmemesine yol açar. Bu durum, testislerdeki damarlarda biriken toksik maddelerin ve metabolik atıkların artmasına neden olabilir, bu da sperm üretimini bozabilir.
Oksidatif Stres
Varikosel, testislerdeki hücrelerde oksidatif stres adı verilen bir duruma yol açabilir. Oksidatif stres, hücrelerde hasara neden olabilen serbest radikallerin artışı anlamına gelir. Bu hasar sperm hücrelerini etkileyerek hem sayı hem de kalite açısından düşüşe neden olabilir.
Hormonal Dengesizlik
Varikosel, testislerde testosteron üretimini olumsuz etkileyebilir. Testosteron, sperm üretimi için gerekli olan bir hormondur. Testosteron seviyelerindeki azalma, sperm sayısında ve kalitesinde düşüşe yol açabilir.
Tüm bu mekanizmalar bir araya gelerek varikoseli olan erkeklerde sperm sayısının azalmasına, spermlerin hareket kabiliyetinin bozulmasına ve anormal sperm şekillerinin artmasına neden olabilir. Bu da kısırlık riskini artırır. Varikosel tedavisi, sperm üretiminin düzelmesine yardımcı olabilir, ancak bu düzelme her zaman garanti değildir ve kişinin varikoselinin ciddiyetine bağlıdır.
Sperm sayısının 10 milyonun altında olması durumu, oligozoospermi olarak adlandırılır ve bu durum bir erkeğin doğal yolla çocuk sahibi olma şansını ciddi şekilde azaltabilir. Varikosel, bu duruma neden olabilen faktörlerden biridir. Ancak varikosel dışında da oligozoospermiye yol açabilecek başka birçok neden vardır (hormonal dengesizlikler, genetik faktörler, enfeksiyonlar vb.).
Sperm sayısı düşük olan bir erkekte varikoselin gebelik şansını nasıl etkilediği birkaç faktöre bağlıdır:
Sperm Kalitesi ve Hareketliliği:
Sperm sayısının düşük olması gebelik şansını azaltır, ancak bu sayı tek başına belirleyici değildir. Sperm kalitesi, yani spermlerin düzgün bir şekle sahip olup olmadığı ve hareketliliği de çok önemlidir. Varikosel hem sperm sayısını hem de hareketliliği ve morfolojiyi (şekli) bozabilir. Sperm kalitesi ne kadar iyi olursa, gebelik şansı o kadar artar.
Varikoselin Derecesi:
Varikoselin şiddeti sperm üretimi üzerindeki etkileri belirler. Hafif varikoseller sperm üretimini az etkileyebilirken, ileri derecede varikoseller sperm sayısını ve kalitesini önemli ölçüde azaltabilir.
Varikosel Tedavisi:
Varikosel cerrahisi (varikoselektomi) bazı durumlarda sperm sayısında ve kalitesinde iyileşmelere yol açabilir. Tedavi sonrası sperm parametrelerinde düzelme görülmesi, gebelik şansını artırabilir. Ancak, her vakada tedavinin başarılı sonuç vereceği garanti değildir.
Eğer sperm sayısı 10 milyonun altındaysa, bu durumun kesin nedenini belirlemek ve en uygun tedavi seçeneğini değerlendirilir.
Doğal yolla gebelik şansı çok düşük olduğunda ise tüp bebek (IVF) veya mikroenjeksiyon (ICSI) gibi yardımcı üreme teknikleriyle gebelik elde edilebilir.