Sağlıksız beslenmeyle alakalı yada elinizde olmayan şartlardan dolayı hasta olabilirsiniz. Her hastalığın kendine ait beslenme diyeti bulunmaktadır. Karaciğer, safra kesesi, pankreas hastalıklarında beslenme nasıldır, neler tüketip neler tüketemezsiniz?
Karaciğer Hastalığı ve Beslenmesi
Karaciğer vücudumuzun en önemli organlarından birisidir ayrıca vücudumuzun en büyük organı olmaktadır. Vücudun önemli birçok fonksiyonu karaciğer sayesinde gerçekleştirilir. Karaciğerin vücudumuzda ki görevlerini maddeleyecek olursak bunlar:
- Protein üretimi,
- Vücudun enerjisi için depolama,
- Mikroplara karşı savaş, direnç,
- Yenilen besinlerin sindirimi,
- Kandaki zehirli maddelerin temizliği,
- Besin ve vitaminlerin depolanması,
- Pıhtılaşma faktörleri üretmek,
- Safra yapımı,
- Üre yapımı gibi vücudumuzda birçok görevi bulunmaktadır.
Karaciğer hastalığı ilk aşamalarda sinsice ilerlemekte ve kendini göstermemektedir. Buna rağmen ilerleyen dönemlerde yaygın olarak görülen belirtileri vardır. Bu belirtiler kişiye ve bünyeye göre değişiklik gösterebilmektedir. Karaciğer hastalığının en yaygın görülen belirtilerini maddeleyecek olursak bunlar:
- Dışkıda kan görülmesi,
- Sarılık,
- Ayak bileklerinde ve bacaklarda ödem oluşumu,
- Karında ağrı ve karın şişliği,
- Koyu renk idrar ve soluk renk dışkı,
- Kaşıntı,
- İshal ve hazımsızlık olması,
- Uyku bozukluklarının olması (uyuyamama yada çok sık uykudan uyanma),
- Deride çürük ve morarmaların oluşumu,
- Mide bulantısı,
- Kusma,
- İştah kaybı ve buna bağlı hızla kilo kaybedilmesi,
- Ateş,
- Kronik yorgunluk genel olarak karaciğer hastalıklarında en sık görülen belirtilerdendir.
Karaciğer hastalıkları denilmesinden de anlaşıldığı gibi karaciğer hastalığının çeşitleri bulunmaktadır. Bunlar hepatit, karaciğer yağlanması, siroz, karaciğer kanseri ve karaciğer kistleridir.
Hepatit
Hepatit karaciğer hastalıklarından yalnızca bir tanesidir. Hepatitin A, B, C, D ve E olarak farklı türleri bulunmaktadır. Ne yazık ki hepatitin her türü için aşı bulunmamaktadır. Hepatit cinsel yolla, kanla, salgı yoluyla, kirli suyla bulaşabilir.
Hepatit A
Hepatit A sarılık, bulaşıcı sarılık olarak da adlandırılabilir. Halk arasında en sık görülen hepatit çeşididir. Karaciğerin vücudumuzda pek çok görevi vardır. Karaciğerin vücudumuzdaki faaliyetleri sonucu oluşan atıklar safrayla bağırsağa atılmaktadır hepatit sırasında safra atılamaz ve kanda birikirse ciltte sarılık oluşur.
Hepatit A insanlara gıda yada sulardan bulaşmaktadır fakat dışkı yolu ile yayılmaktadır. Kanalizasyon altyapı yetersizliği olan yerlerden sulara yada gıdalara bulaştığında ne yazık ki salgınlara yol açmaktadır. Hepatit A virüsü sularda dört haftaya kadar canlı kalmakta, deniz suyunda ise ölmemektedir. Deniz suyunda balıklara, kabuklu deniz canlılarına bulaşmakta ve uzun süre canlı kalmaktadır. Denizden mahsulü olan balık, kabuklu deniz canlılarına hepatit A virüsü bulaşması durumunda ve bu canlıların tüketimi sonucu olarak virüsü vücudunuza alırsınız. Yeterince pişirilmeyen hepatit A bulaşmış besinlerin tüketimi, hepatit A bulaşmış sular ile temas halinde olunması gibi durumlar ile de bu virüsü vücudunuza alırsınız. Hepatit A bulamış olan bir kişinin hastalığı bulaştırma süreci ise hastalık belirtileri göstermeden iki hafta önce ve hastalık gösterdikten 1 hafta sonraya kadar dışkı yolu ile virüs vücuttan atılmaya devam ederek bulaşıcılığı sürer.
Hepatit A'nın en sık görüldüğü kişiler, hasta kimselerle yakın teması olanlar, altyapı yetersizliği yaşanılan yerde oturan kişiler, hasta ile kişisel eşya kullananlardır.
Hepatit A'nın belirtileri hastalık bulaştıktan 2 ile 6 hafta sonrasında görülmektedir. Bu belirtiler halsizlik, iştahsızlık, ateş, bulantı, sarılık, karın ağrısı, idrarda koyuluk ve dışkı renginde açılma, kaşıntı, kas ağrısı gibi şikayetlerle kendini göstermektedir.
Hepatit A için korunma mümkündür. İki aylık olan bebeklerden itibaren kişilere aşı yapılabilir ve ömür boyu bağışıklık kazanılır.
Hepatit B
Hepatit B virüsü karaciğer enfeksiyonlarından biridir. Kronikleştiği takdirde hastalık ilerler ve siroz, karaciğer yetmezliği, karaciğer kanseri ve hatta ölüme yol açabilir. Hepatit B kan ve cinsel yolla bulaşır. Hepatit B'nin en sık bulaşma yolları genellikle cinsel ilişki ve temiz olmayan aletlerin (manikür, pedikür, diş fırçası) ortak kullanılmasıdır. Hasta olmuş kişiyle aynı evde yaşamak ise en büyük bulaşıcı etkenlerden birisidir. Hepatit B hastası olan bir kişi hamileyse bebeğe hamileliği boyunca hastalık bulaşmaz fakat doğum sırasında doğum kanalından geçerken bu kanaldaki sıvıların teması dahilinde virüs bebeğe bulaşır.
Hepatit B'nin en sık görüldüğü kişiler, hastanın kişisel eşyaların ortak kullanan kişi, hepatit B olan kişilerle cinsel temasta olan kişi, hasta kişinin tedavisiyle ilgilenen sağlık çalışanlarıdır.
Hepatit B'nin belirtileri hastalık bulaştıktan 3 ile 6 ay sonrasında görülmektedir. Bu belirtiler göz aklarında ve ciltte sarılık oluşumu, halsizlik, yorgunluk, iştah kaybı, eklem ağrıları, bulantı, kusma, idrarda koyuluk ve dışkı renginde açıklıktır.
Hepatit C
Hepatit C virüsü karaciğer enfeksiyonlarından biridir. Hepatit B'de olduğu gibi kronikleştiği takdirde hastalık ilerler ve kanser, siroz gibi hastalıklara dönüşebilir. Hepatit C temas yoluyla bulaşmaktadır.
Hepatit C'nin belirtileri halsizlik, yorgunluk, iştah kaybı, idrarda koyuluk ve dışkı renginde açıklık, iştah kaybıdır. Ne yazık ki hepatit C için aşı bulunmamaktadır.
Hepatit D, Hepatit E
Hepatitin çeşitlerinden olan D ve E için de aşı bulunmamaktadır. Hepatit D nadir görülürken hepatit E sağlıksız içme sularının olduğu bölgelerde görülmektedir.
Hepatitte Beslenme
Karaciğer hastalıklarından olan hepatit için beslenme şu şekilde önerilmektedir:
- Sebze, meyve, kuru baklagil,
- Yumurta yediğinizde bir kibrit kutusu büyüklüğünde peynir,
- Sebze ve meyvelerin kabuklarının soyularak tüketilmesi,
- Sebzelerin pişirilerek tüketilmesi tercih edilmektedir.
Hepatitte tercih edilmeyen besinler:
- Katı yağlar,
- Yağlı et,
- Yağlı süt,
- Yağlı peynir,
- Sucuk, sosis,
- Fazla hamur işi fazla tatlıdır.
Karaciğer Yağlanması
Karaciğerin normal ağırlığından fazlasının yağdan oluşması yani ağırlığının %5'inin yağdan oluşması karaciğer yağlanması olarak adlandırılmaktadır.
Karaciğer Yağlanmasında Beslenme
Karaciğer hastalıklarından olan karaciğer yağlanması için beslenme şu şekilde önerilmektedir:
- Brokoli tüketimi,
- Ispanak tüketimi,
- Brüksel lahanası tüketimi,
- Balık tüketimi,
- Fındık, ceviz gibi kabuklu kuruyemişler,
- Kahve tüketimi tercih edilmektedir.
Karaciğer yağlanmasında tercih edilmeyen besinler:
- Alkol,
- İşlenmiş şekerli ürünler,
- Kızartılmış yiyecekler,
- Tuz,
- Beyaz ekmek,
- Pirinç,
- Makarnadır.
Siroz
Siroz karaciğer yetmezliği olarak da adlandırılır. Karaciğer hücrelerinin bozulması sonucu karaciğer görevini yerine getiremez bu süreç sirozun ilk adımlarındandır ve belirtisiz bir şekilde ilerler. Karaciğer hasarı arttıkça karaciğer sertleşerek küçülür. Hastalığın son adımlarında karaciğer yetmezliği meydana gelir.
Sirozda Beslenme
Karaciğer hastalıklarından olan siroz için beslenme şu şekilde önerilmektedir:
- A ve B vitaminlerince zengin olan enginar,
- Bulgur ve baklagiller,
- Tüketilen tuzun dengesi sağlanmalı,
- 1 yumurta büyüklüğünde et, 1 yumurtaya ve 4 yemek kaşığı bakliyata eşit değerdedir. Beslenmede buna dikkat edilmelidir.
Sirozda tercih edilmeyen besinler:
- Hazır gıdalar,
- Çikolata,
- Bal, reçel
- Aşırı tuzlu besinler
- Alkol tercih edilmemektedir.
Karaciğer Kanseri
Dünyada en sık görülen kanser türlerinden beşinci sırada olan karaciğer kanseri sirozun ve fazla alkolün tüketilmesiyle ilerlemektedir.
Karaciğer Kanserinde Beslenme
Karaciğer kanserinde beslenme şu şekilde önerilmektedir:
- Şekersiz meyve ve sebzeler,
- Kepekli tahıllar,
- Yağsız et,
- Yağsız yada yarım yağlı süt,
- Bol su tüketimi.
Karaciğer Kistleri
Karaciğer kistleri adından da anlaşıldığı gibi birden fazladır. Bu kistler basit kist, kist hidatik ve hemanjiomdur.
Basit kist genellikle 40 yaş üstünde görülür tehlikesi yoktur çoğu zaman tedavi gerektirmez. Kist hidatik ise köpek kisti olarak anılmaktadır parazit kaynaklı olarak bulaşır ve en sık görülen kist türüdür. Hemanjiom kistleri sıklıkla kadınlarda görülür ve belirti göstermez.
Karaciğer Hastalığı İçin Genel Beslenme
Alkolün tamamen bırakılması gerekir. Protein kaynaklı besinler tüketilmeli fazla aç kalınmamalıdır. B12 takviyesi alınır. Hazır gıdalardan uzak durulmalı ve doymuş yağ tüketilmemelidir.
Safra Kesesi Hastalığı ve Beslenmesi
Karaciğerin altında kese benzeri bir organ olan safra kesesi, karaciğerin ürettiği safrayı muhafaza eder. Safra taşları safra kanalını tıkar ve enfeksiyona yol açar. Safra kesesi hastalığının belirtileri bulantı, kusma, omzun altında ağrı, uykusuzluk, geğirme, hazımsızlık ve karın sağ üst bölgesinde ağrıdır.
Safra kesesi hastalığı için beslenme şu şekilde önerilmektedir:
- Yemeklerde bitkisel sıvı yağlar tüketilmeli,
- Bol sıvı tüketilmeli,
- Yumurta ve yumurta içeren besinler tüketilmemeli,
- Kahve, alkol tüketilmemeli,
- Yemeklerde baharat kullanılmamalı.
Pankreas Hastalığı ve Beslenmesi
Sindirimin düzenli yerine getirilememesi ve insülin dengesinin sağlanamaması pankreas hastalığıdır. Pankreas hastalığında beslenme şu şekilde önerilmektedir:
- A, D, E, K, C, B vitaminlerinin tüketimi,
- Kalsiyum ve çinko tüketimi,
- Öğün sayılarının artması,
- Yumurtanın tüketilmemesi,
- Yağlı besinlerin, alkolün tüketilmemesi şiddetle önerilir.