İshal (Diyare) Nedir?
İshal (diyare) bir sağlık sorunudur ve vücutta sıvı ve elektrolit kaybına neden olan sıkıntılı dışkılama ile karakterizedir. İshal, genellikle mide ve bağırsaklarda enfeksiyonlar veya midede bulunan bir ürünün tahriş etmesi nedeniyle ortaya çıkar. İshal ayrıca mide ve bağırsakların çalışmasını bozan birçok ilaç, zehirlenmeler ve bazı sağlık koşulları da neden olabilir. İshal vücudun sıvı ve elektrolit dengesini bozar ve çocuklar, yaşlılar ve zayıf olan kişiler için özellikle ciddi bir sağlık sorunu olabileceğinden, önlem alınması ve doktora danışılması önerilir.
İshal Neden Olur?
İshal, vücudun sıvı ve elektrolit dengesinin bozulmasına neden olan sıkıntılı dışkılama ile karakterizedir. İshalın nedenleri arasında şunlar yer alabilir:
Enfeksiyonlar: Mide ve bağırsaklarda bakteri, virüs ve parazitler gibi enfeksiyonlar ishal nedeni olabilir. Örneğin, salmonella, Escherichia coli (E. coli) ve shigelosis gibi bakteriler ishalın nedeni olabilir. Ayrıca rotavirus, norovirus ve adenovirus gibi virüsler de ishal nedeni olabilir.
İlaçlar: Bazı ilaçlar mide ve bağırsakların çalışmasını bozar ve bu da ishale neden olabilir. Örneğin, aspirin, ibuprofen ve diğer nonsteroidal anti-inflamatuar ilaçlar (NSAID'ler) midede yanma ve ülser oluşumuna neden olabilir.
Zehirlenmeler ve zehirli maddeler: Zehirli maddeler mide ve bağırsaklarda tahrişe neden olabilir ve bu da ishale neden olabilir.
Sağlık koşulları: Bazı sağlık koşulları da ishale neden olabilir. Örneğin, Crohn hastalığı, ülseratif kolit ve divertikülit gibi mide ve bağırsak rahatsızlıkları ishal nedeni olabilir. Ayrıca, kanser ve bağırsak ameliyatları sonrası da ishal olma riski artar.
Stres ve psikolojik etkenler: Bazen de stres ve psikolojik etkenler ishale neden olabilir. Örneğin, anksiyete ve depresyon gibi durumlar mide ve bağırsakların çalışmasını bozar ve bu da ishale neden olabilir.
Beslenme hataları: Eksik veya yanlış beslenme de ishale neden olabilir. Örneğin, yüksek miktarda meyve suyu ve sıvı yiyecekler tüketmek, aşırı miktarda meyve ve sebze tüketmek gibi durumlar ishale neden olabilir.
Özel diyetler: Bazı özel diyetler de ishale neden olabilir. Örneğin, vegan diyetler veya diyetlerde yüksek miktarda lif içeren yiyecekler tüketmek.
İshal Nasıl Önlenir?
İshalı önlemek için aşağıdaki önerilere uyulabilir:
El hijyeni: Ellerin sık sık yıkanması, özellikle yemeklerden önce ve sonra, ishal riskini azaltır. Eller yıkarken sabun kullanılmalı ve ıslak eller kurutulmalıdır.
İyi pişirilmiş yiyecekler: İyi pişirilmiş et, tavuk ve yumurtalar tüketilmeli ve çiğ yiyeceklerden kaçınılmalıdır.
Güncel olmayan yiyeceklerden kaçınılmalı: Güncel olmayan yiyecekler ve içecekler tüketilmemeli ve özellikle etler, süt ürünleri ve sebzeler tüketiminde dikkatli olunmalıdır.
İçme suyunun güvenilir olduğundan emin olunmalı: İçilecek su ve diğer içecekler, güvenilir kaynaklardan temin edilmeli ve buz gibi yapay tatlandırıcılar kullanılmamalıdır.
İlaçların doğru şekilde kullanılması: İlaçlar, doktorun önerdiği şekilde alınmalı ve etiketlerdeki talimatlar takip edilmelidir.
İshal olan kişilerle teması azaltın: İshal olan kişilerle teması azaltmak ve onların tuvaletlerini, yatak bezlerini ve yatak örtülerini değiştirmek gibi görevleri yapmaktan kaçınmak ishale karşı koruma sağlar.
İshal olan kişinin düzenli su tüketimi: İshal olan kişinin düzenli su tüketimi önemlidir, çünkü ishal sırasında vücut sıvı ve elektrolit kaybeder. Bu nedenle, ishal olan kişinin su, elektrolit içeren içecekler veya reçetesiz elektrolit çözeltileri tüketmesi önerilir.
Doktora danışılması: İshal süresi uzun sürerse veya ağır bir şekilde devam ederse, doktora danışılması önerilir. Ayrıca, çocuklar, yaşlı
İshal Belirtileri Nelerdir?
İshal, sıkıntılı dışkılama ile karakterizedir ve genellikle aşağıdaki belirtilerle birliktedir:
Sık dışkılama: İshal sırasında kişinin dışkılaması sıklaşır ve dışkılamaların konsistensi ince ve su gibi olur.
Karın ağrısı: İshal sırasında kişide karın ağrısı olabilir.
İştahsızlık: İshal sırasında kişinin iştahı azalır ve yemek yemek istemesi olmayabilir.
Su ve elektrolit kaybı: İshal sırasında vücut sıvı ve elektrolit kaybeder ve bu nedenle kişide susuzluk, iştahsızlık, çabuk yorgunluk veya çarpıntı gibi belirtiler olabilir.
Kilo kaybı: İshal sırasında kişinin kilosu azalabilir.
Ateş: İshal sırasında kişide ateş olabilir.
Kramplar: İshal sırasında kişide kramplar olabilir.
Kötü huylu ishal: İshal sırasında dışkılamalar kan içerebilir ve bu durum kötü huylu ishal olarak adlandırılır ve hemen doktora gidilmesi gerekir.
İshal süresi: İshal genellikle birkaç gün içinde geçer, ancak uzun süren veya ağır bir şekilde devam eden ishal durumlarında doktora gidilmesi önerilir.
İshal Nasıl Teşhis Edilir?
İshal genellikle belirtilerine göre tanımlanır ve genellikle bir fizik muayene ile teşhis edilir. Doktor, kişinin belirtilerini ve geçmişteki sağlık koşullarını sormak suretiyle ishalın nedenini anlamaya çalışır. Ayrıca, doktor kişinin vücut sıvı dengesini ve elektrolit düzeylerini ölçmek için kan örnekleri alır. Bazen de, kişinin dışkısından örnek alınarak laboratuvara gönderilerek enfeksiyonlar veya diğer sağlık koşulları araştırılır.
Eğer doktor ishalın nedenini belirleyemezse, kişinin dışkısından alınan örneklerin laboratuvar testleriyle daha detaylı bir araştırma yapılması önerilebilir. Bu testler, mide ve bağırsaklarda bulunan bakteri, virüs ve parazitler gibi enfeksiyonları veya midede bulunan ürünlerin tahriş etmesi gibi durumları ortaya çıkarmaya yardımcı olur.
Eğer kişide kötü huylu ishal varsa, doktor kişinin dışkısından alınan örnekleri laboratuvarda inceleyerek kanama nedenini belirler ve gerekli tedavi önerir. Ayrıca, doktor kişinin vücut sıvı ve elektrolit düzeylerini ölçerek bu düzeyleri normal seviyeye getirmeyi amaçlar.
İshal Nasıl Tedavi Edilir?
İshalın tedavisi, nedenine göre değişebilir. Eğer ishal enfeksiyonlardan kaynaklanıyorsa, doktor antibiyotikler veya diğer ilaçlar reçete edebilir. Eğer ishal ilaçlar nedeniyle ortaya çıkmışsa, doktor ilacın kullanımını durdurmayı veya başka bir ilaç reçete etmeyi önerebilir. Eğer ishal zehirlenmeler veya zehirli maddeler nedeniyle ortaya çıkmışsa, doktor kişinin vücut sıvı ve elektrolit düzeylerini ölçerek bu düzeyleri normal seviyeye getirmeyi amaçlar.
İshal sırasında, kişinin düzenli su tüketimi önemlidir, çünkü ishal sırasında vücut sıvı ve elektrolit kaybeder. Bu nedenle, ishal olan kişinin su, elektrolit içeren içecekler veya reçetesiz elektrolit çözeltileri tüketmesi önerilir. Ayrıca, kişinin aşırı miktarda sıvı tüketmemesi önemlidir, çünkü bu vücut sıvı dengesini bozabilir.
Eğer kişide kötü huylu ishal varsa, doktor kişinin vücut sıvı ve elektrolit düzeylerini ölçerek bu düzeyleri normal seviyeye getirmeyi amaçlar. Ayrıca, doktor kişinin dışkısından alınan örnekleri laboratuvarda inceleyerek kanama nedenini belirler ve gerekli tedavi önerir.
İshalın tedavisinde aşağıdaki önerilere de uyulabilir:
Sıvı tüketimi: İshal olan kişinin sıvı tüketimi arttırılmalıdır.
Elektrolit içeren içecekler: İshal olan kişinin elektrolit içeren içecekler tüketmesi önerilebilir. Örneğin, Gatorade veya Pedialyte gibi içecekler elektrolitleri vücuda geri koyar.
Reçetesiz elektrolit çözeltileri: İshal olan kişinin reçetesiz elektrolit çözeltileri tüketmesi önerilebilir.