Kalp insan yaşamı için en hayati organlardan biridir. Kalbin yapısına bakıldığında üst kısımda 2 odacık atrium(kulakçık), alt kısımda kulakçıklar dan nispeten büyük olan ventriküller (karıncık) olarak tanımlanan yapılar bulunmaktadır. Dolaşım sistemimizden gelen ve oksijen bakımından fakir olan kan, sağ kulakçığa gelmekte ve ardından sağ karıncığa gönderilmektedir. Bu noktada kasılan kalp sağ karıncıktaki kanı akciğerler gönderir. Akciğerlerde oksijen bakımından zenginleşmiş olan kan tekrar kalbe bu sefer sol kulakçıktan giriş yapar. Buradan sol karıncığa gönderilen kan kasılma sonucunda aort damarı sayesinde vücudun diğer kısımlarına ulaşmaktadır. Kalbin bu hareketleri yapmasını sağlayan, kalbi elektriksel olarak aktive eden sağ kulakçıkta bulunan sinüs nodu isimli yapıdır. Kalp ritim bozuklukları (Aritmi) bu aktivitenin bozulması şeklinde karşımıza çıkmaktadır.
Aritmi Nedir?
Kalp ritim bozukluğu, kalp ritminin normal değerlerden uzaklaşması yani kalbin çok yavaş, çok hızlı yahut düzensiz şekilde atması olarak tanımlanabilmektedir. Genel bir durum olan aritmi ciddi sağlık sorunları kategorisinde değerlendirilmemektedir. Aynı zamanda yaş aralığı açısından bakıldığında da belli bir yaş aralığında spesifik değildir. Ancak ilerleyen yaşlarda daha sık rastlandığı da yapılan çalışmalar ile gösterilmiştir. Çalışmalar sonucunda elde edilen verilere göre aritminin yaşlılarda görülme sıklığı %10 iken, toplumun genelinde bu oran %2 olarak hesaplanmaktadır. Kalp kasının aktive edilmesi için elektriksel bir etkinin oluşması söz konusudur. Bu elektriksel etki sinus nodu ismini verdiğimiz düğümde, çevresinden bağımsız şekilde üretilebilmektedir.
Kanın kalp aracılığı ile vücuda pompalanması için bu elektriksel etkinin belirli bir yolu takip ederek kalbi etkilemesi gerekmektedir. Vücutta doğal bir batarya vazifesi gören sinus nodu, kalbe kasılması için gerekli olan elektriksel akımı üreterek kasılmayı başlatır. Buradan çıkan elektriksel etki kalp üzerinde belirli bir düzen içerisinde ilerleyerek kalpte bulunan sinirleri uyarır. Bu şekilde kalp atım hızı ayarlanmaktadır. Kalp ritim bozukluklarında burada oluşturulan elektriksel ritimde bozulmalar görülmektedir. Özellikle burada oluşturulan elektriksel etkinin engellenmesi, artması, azalması ve yine bu bozukluklar yanında oluşan etkinin izlemesi gereken yolun haricinde başka bir yol izlemesi ile meydana gelen durumdur.
Kalbin olması gereken düzenden farklı bir düzende çalışması, gerektiğinden hızlı ya da yavaş atması sonucu oluşan Kalp ritim bozuklukları hastada kalbinin teklediğini hissetmesi şeklinde kendini göstermektedir. Bu durumun bir sonucu olarak kişide nefesin daraldığı, terleme, baş dönmesi ve özellikle de göğüs ağrısı belirtileri ortaya çıkabilmektedir. Genel bir ifade ile aritmi sağlıklı bireylerde ciddi sağlık sorunlarına yol açmamaktadır. Ancak özellikle ileri yaşlarda, zayıf kalp yapısına sahip bireylerde, anormal kalp yapısında ya da hasar görmüş kalbe sahip bireylerde kalp ritim bozuklukları çok ciddi sağlık sorunlarını da beraberinde getirebilmektedir. Bu durumların başında kalp krizi riski ve daha da kötüsü felç durumlarıyla karşılaşılabilmekte ve beklenmeyen sonuçlar meydana getirebilmektedir. Bu gibi kötü sonuçlar ile karşılaşılmaması için aritmi durumlarının ciddiyet ile ele alınması ve ivedi şekilde tedavi edilmesi gerekmektedir.
Aritmi Çeşitleri Nelerdir?
Aritmi sınıflandırılması birkaç farklı şekilde yapılabilmektedir. Bu sınıflandırma aritminin oluşturduğu kalp atım hızına ve aritminin nerede görülmüş olduğuna göre yapılabilmektedir. Öncelikle kalp atım hızına göre sınıflandırılma iki şekildedir. Bunlar bikardi ve taşikardi şeklinde gerçekleşmektedir. Kalp ritim bozuklukları (Aritmi) kaynaklanmış olduğu yere göre de iki şekilde sınıflandırılmaktadır. Bunlar ise ventriküler aritmiler yani kalp karıncıklarında gerçekleşen aritmiler ve atrium yani kalp kulakçıklarda gerçekleşen aritmiler olmak üzere iki kategoride incelenmektedir. Daha genel bir ifade ile kalp yapısının üst kısmında bulunan ve nispeten küçük olan kulakçıklarda aritmi gerçekleşirse atrium aritmileri, kalbin alt kısmında ve daha büyük olan karıncıklarda gerçekleşen aritmilere ise ventriküler aritmi denilmektedir.
Taşikardi
Genel ifade ile taşikardi kalbin gerektiğinden daha hızlı çarpması durumuna verilen addır. Kalp normalde dakikada 60 ile 100 atım gerçekleştirmesi gerekirken özellikle istirahat durumunda 100' den daha fazla atım sayısına ulaşması durumunda taşikardiden bahsedilebilmektedir. Bu atım sayıları fiziksel bir aktivite sonucunda ulaşılabilen sayılardır. Ancak kalbin normal yapısında var olan sinus nodunun normalden fazla sinyal göndermesi ile istirahat durumunda gerçekleşiyorsa bu bir Aritmi olarak değerlendirilmektedir. Diğer bir adlandırılma ile patolojik taşikardi dinlenme kalp odacıkları olan atrium yani kulakçıklar ve ventriküller yani karıncıkların dinlenme durumunda iken 100'ün üzerinde kasılması sonucunda meydana gelmektedir. Bu hızlanma durumu ve özellikle bu durumun süresinin uzaması miyokartın çalışmadan ötürü yorulması yani oksijen ihtiyacının maksimum düzeye ulaşması ile sonuçlanmaktadır. Bu ihtiyacın karşılanamaması durumunda ya da karşılanacak düzeyin çok üzerine çıkılması halinde kas kütlesinin azalması yani hücre kayıpları olabilmektedir. Bu durumda kişinin kalp krizi sonucu ile karşılaşmasına sebep olabilmektedir.
Taşikardinin kişide oluşturabileceği etkilere bakıldığında hafif ve ileri semptomlar sıralanabilir. Hafif semptomlar; bayılma, göğüs ağrısı huzursuzluk hissi, bilinçte bulanıklaşma, kalp atışlarının hissedilmesi, baş dönmesi, bayılma, sersemlik durumu sıralanabilir. Kalp ritim bozuklukları (Aritmi) çeşitlerinden olan taşikardinin ileri semptomları ise kalp kası kütlesi azalması yani hasarlanma durumuna bağlı olarak gelişen kalp yetmezliği, bilinçte kayıp, kalp krizi ve nihayet inme ve ölüm karşılaşılabilecek beklenmedik durumlar olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bradikardi
Kalp ritim bozuklukları (Aritmi) çeşitlerinden bir diğeri ise bradikardidir. Taşikardinin tersine bu durumda kalp ritmi yavaşlama eğilimindedir. Burada kalbin dakikada 60'tan az atması durumudur. Bu rakam spor yapan sporcu bireylerde normal bir değer olarak değerlendirilebilmekte iken spor yapmayan bireylerde dolaşımda yeterince kan olmadığı şeklinde yorumlanmaktadır. Bradikardi, kalbin çalışma mekanizması içerisinde elektriksel akımın oluşturulmasını sağlayan sinus nodunun gerekenden az sinyal üretmesi ile alakalı olabildiği gibi, üretilen akımın kalpte bulunan sinirlere yeterince iletilmemesinden de kaynaklı olabilmektedir. Bradikardi kişinin yaşam kalitesinde olumsuz durumlara sebebiyet verebilmektedir. Bu durumların başlıcaları; kaslarda kramp hali, yorgun düşme, halsizlik, odaklanmada güçlük çekme, kiloda istenmeyen artışlar ve beraberinde kabızlık durumu şeklinde sıralanabilir.
Aritminin bir çeşidi olan bradikardi metabolik ve endokrin başkaca problemleri de beraberinde getirebilir. Özellikle yaşamsal olarak kalitede düşüklük meydan getirmesi durumunda ve spesifik olarak sinüs nodundan ya da devamında atriyoventriküler noddan kaynaklanması durumunda tedavi edilmesi bir zorunluluk haline gelmektedir.
Atriumlardan Kaynaklı Taşikardi
Aritminin çeşidi olan bu durumda kan akışı istenilen düzeyde olamamakta ve yavaşlamaktadır. Yalnız kalp atım hızı olması gerektiğinden çok yüksektir. Bu durum kalbin kan ile dolamadan tekrar kasılması sonucunu doğurur. Bu da sonuçta kanlanmanın azalmasını ve sağlıklı olmasını engellemektedir. Dört farklı şekilde gerçekleşmektedir.
- Atriyal Flutter: Bu taşikardi durumunda kalp atım hızı yüksek olmasına rağmen daha ritmik bir şekilde gerçekleşmektedir. Bu durum kendi kendine düzenlenebileceği gibi düzelmemesi durumunda müdahale gerekebilir.
- Atrial Fibrasyon: Bu durum kalp kulakçıklarının normalden daha hızlı ve düzensiz olarak atması olarak tanımlanabilmektedir. Bu durum ileri safhada kalp yetmezliği, inme gibi ciddi sorunlara yol açabilmektedir.
- Proksismal atrium taşikardi: Kalbin kulakçıklar için ürettiği elektriksel etkinin izlemesi gereken yolun dışında bir yol izlemesi sonucunda oluşan ve kalbin çok hızlı atmasını beraberinde getiren bu durumda kalp dakikada 250'ye kadar yükselen atım hızları gösterebilmektedir. Bunun bir sonucu olarak hastada kaygı durumu, kalpte çarpıntı, nefes almada zorluklar gibi sonuçlar doğurmaktadır ve sıklıkla kalp krizi olarak karıştırılmaktadır.
- White Sendromu: Kulakçıkların üzerindeki sinus nodulunde üretilen elektriksel akım buradan gitmesi gereken AV düğümüne uğramadan farklı bir yol izleyerek direkt karıncıklara iletilmesi sonucu oluşan bozukluk olarak tanımlanabilir. Bu durum bazılarında herhangi bir etki göstermez iken bazılarında taşikardi olarak karşımıza çıkmaktadır. İleri safhada hastalarda fibrasyona bağlı bir durum olarak kalbin durması ile sonuçlanabilir.
Ventiküllerden kaynaklı Taşikardi
Kalp ritim bozukluklarının çeşitlerinden olan ventiküler taşikardi, kalbin ventriküllerinde yani karıncıklarında gerçekleşmektedir. Üç farklı şekilde karşımıza çıkmaktadır.
- Ventriküler taşikardi: Normalden çok daha fazla şekilde oluşturulan elektriksel akım sonucunda kalbin çok hızlı şekilde çalışmasına bağlı olarak kalp karıncıklarına yeterli kanın dolmaması ile sonuçlanan bir durumdur. Sağlıklı bireylerde büyük sağlık problemlerine yol açmazken, kalp ile ilgili problemli bireylerde acil tıbbı müdahale gerektirmektedir.
- Ventriküler fibrilasyon: Elektriksel olarak karmaşık bir akım oluşması ile meydan gelen durumda kalp karıncıkları pompalama yapmak yerine tireme şeklinde bir hareket yapmaktadırlar. Bu durum tehlikeli sonuçlar doğuracağından acil müdahale gerektirmektedir.
- UQTS: Genetik olarak mutasyon sonucu oluşan bu sendromda kalp düzensiz ve çok hızlı şekilde atma eğilimindedir. Bu durum sağlık açısından yüksek risk içerdiğinden acil tedavi edilmelidir.