Menisküs nedir? Menisküs diz eklemlerinde bulunan C şeklindeki yapılara denilir. Dizdeki eklemi oluşturan bacak ve uyluk kemikleri arasında bulunurlar. Her dizde iç ve dış olmak üzere 2 adet menisküs yer alır. Bunlar dizin önemli parçalarındandır. Menisküslerle ilgili problemler genelde daha çok futbolcuların yaşadığı sorunlardır. Bazen çok büyük bir problem olduğunda bu sorun futbolcuların spor hayatlarını tamamen bitirebilmektedir. Dizin fazla zorlanması ile oluşan bu problemler herkesin yaşayabileceği durumlardır. Gelişen tıpla ve teknolojiler ile birlikte menisküs yırtıklarının tedavisi artık daha kolay ve hızlı bir şekilde yapılabilmektedir.
Menisküs’ün Görevleri
Kaval kemiği, diz kayı kemikleri ve uyluk kemiğinin oluşturduğu üçlü bir kompleks olan menisküsler kalın olan kıkırdaklarla çevrilidir. Bu kıkırdak dokularının yapısı nedeni ile kemikler birbirine sürtünmeden birbiri üzerinde sorunsuzca kaymaktadır. Bunlar sayesinde ise ağırlık daha dengeli bir şekilde aktarılır. Menisküslerin olmadığı şartlarda bu yapılar tam olarak çalışamadığı için kireçlenme ve aşınmaya neden olacaktır. Dizlerin sağlığı için menisküslerin yeri ve çalışması çok önemlidir. Menisküs nedir? denildiğinde dizler için çok önemli bir yapıdır cevabı verilebilir.
Menisküs Yırtıkları Nasıl Olur?
Menisküsler genelde dizlerin fazla zorlanması durumunda, düşme gibi travmalar nedeni ile zarar görürler. Bu genelde dizlerine düştükleri ya da fazla zorladıkları için futbolcularda sıklıkla yaşanır. Genelde olma şekli ise ayağın yerde sabit dururken vücudun diz üzerinde dönmesi sebebi ile olur. Dizde çökme sırasında, çömeldiğinde ya da ağır bir eşya kaldırıldığında da menisküs yırtıkları oluşmaktadır. Genç yaştaki kişiler için dokuların ve eklemlerin sağlam olmasından dolayı ancak büyük bir travma sonucunda menisküste problemler olabilir. Fakat yaşlandıkça kireçlenme gibi bazı sorunlardan dolayı menisküs yırtıkları merdiven çıkarken gibi basit hareketlerde bile yırtılabilmektedir.
Yırtılmaları Önlemek İçin Neler Yapılmalıdır?
Menisküs nedir? açıklamasından sonra menisküsün yırtılma riskini azaltacak bazı yöntemler vardır. Yırtılmaları önlemek imkânsız olsa da yırtılma riskini ortadan kaldırmak için yapılacak bazı şeyler vardır. Bunlar;
- Spor yapmadan önce mutlaka ısınma ve esneme hareketleri yapılmalıdır.
- Dizin etrafındaki kasları daha da güçlü tutmak için düzenli egzersizler uygulanmalıdır.
- Aşırı spor yapmak ya da futbolcular için aşırı antrenman yapmaktan kaçınılmalıdır.
- Yapılacak spor türüne uygun ve ayak şekline, rahatına uygun bir şekilde ayakkabı tercih edilmelidir.
- Dizlerin kullanıldığı sporlarda dizleri koruyucu giysiler giyilmeli ya da koruyucular takılmalıdır.
Menisküs Yırtıklarında Belirtiler Nelerdir?
Menisküsün yırtılmasında genelde ilk olan belirti ağrı ve şişlik olmasıdır. Bazen de ağrı ve şişliğin yanında dizi tam açamama veya kapayamama gibi şikâyetler de olabilir. Menisküs yırtıldığı için eklem hareketlerini engeller bu da dizin hareket kabiliyeti ile ilgili sorunlar yaratır. Bu belirtiler haricinde basarken hassasiyet olması, ani gelen kramp, sertlik ve hareket ederken eklemlerden gelen seslerin olması da genelde menisküsün yırtıldığına dair şikâyetlerdir.
Menisküs Yırtıklarının Çeşitleri
Yırtılmanın olduğu alana ve fiziksel özelliklere göre menisküs problemleri sınıflara ayrılmaktadır. Fiziksel özelliklerine göre menisküs yaralanmaları vertikal yani eklem yüzüne dik, longitudinal yani uzunlamasına, radial-transvers yani enine ve horizontal eklem yüzüne paralel olarak 4 sınıfa ayrılır. Oblik adındaki menisküs yırtıkları en sık karşılaşılan tiptir. Bu türdeki yırtıklar çoğunlukla travma sonucunda gençlerde olmaktadır. Bir diğer sık karşılaşılan yırtık ise dejeneratif menisküs yırtıklarıdır.
Menisküs Teşhis
Menisküs tanı ve tedavisi yırtılma şekline göre yapılmaktadır. Öncelikle menisküs yırtılması ile ilgili Ortopedi ve Travmatoloji doktoruna gidilmelidir. Muayenede menisküsün olduğu bölgede hassasiyet, ağrı, şişme ve sertlik olup olmadığı kontrol edilir. Muayene ederken Steinman, Apley ve McMurray gibi testler uygulanacaktır. Daha sonra dizi döndürerek veya bükerek yırtılmanın olup olmadığına ve varsa da derecesine bakılır. Menisküs yırtılmasının olduğu düşünüldüğünde bazı görüntüleme yöntemleri ile kesin tanı koyulur. Bu görüntüleme yöntemleri;
- Manyetik Rezonans (MR);Dizde bulunan bütün dokuların ayrıntılı bir şekilde görülmesini sağlar. Ve bu yöntem teşhis için en iyi görüntüleme yöntemidir.
- Röntgen: Kıkırdak yapıdaki menisküs röntgende gözükmemektedir. Fakat dizde bazı problemlere neden olan sorunları görüntülemek için röntgen kullanılır.
- Artroskopi: Dizin içi izlenmek istendiği durumlarda artroskop aleti kullanılır. Artrokop küçük bir kamera içerir ve bu da dizin içinin görülmesini sağlar. Küçük bir kesi açılarak bu alet oradan yerleştirilir.
Menisküs Tedavisi
Menisküs tanı ve tedavisi yırtıkların büyük sorunlara yol açmaması için önemli noktalardır. Menisküs tedavisine karar vermeden önce bazı durumlara bakılır. Bu durumlara göre tedavinin ne şekilde uygulanacağına karar verilir. Bu durumlar;
- Hastanın hareket durumu
- Hastanın yaşı
- Hastanın işi ve sosyal hayatı
- Menisküsteki yırtılmanın uzunluğu ve tipi
- Menisküsteki yırtılmanın yapısı
- Menisküsün nereden yırtıldığı
- Menisküsteki yırtılma dışında bunun yanında başka sorunların olup olmadığına bakılarak tedavi şekline karar verilir.
Bazı durumlarda herhangi bir cerrahi işleme gerek kalmadan tedavi yapılabilir. Örneğin menisküsteki yırtığın olduğu yer kırmızı renkte yani kanlanma olan bir alan ise yırtık kendi kendine iyileşebilmektedir. Bu bölgedeki yırtığın hızlı iyileşmesi için de bazen destek alınacak şeyler önerilir. Bunlar dizi zorlayacak ve bükmeye neden olacak aynı zamanda dizdeki ağrıyı artıracak hareketlerden kaçınılmalıdır. Hatta yürüyüş yapmak bile dizde ağrı yapacağı için sadece dinlenerek menisküsün iyileşmesi hızlandırılabilir. Buz uygulamak ise dizdeki ağrılara ve şişliğe iyi gelecektir. Fakat buz cilde doğrudan temas etmemeli ve günde bir iki kez 25 dakikadan fazla olmaması kaydıyla uygulamak gereklidir. Dizin bandaja sarılması ve bacağın altına yastık koyarak kalp seviyesinden yüksekte tutmakta iyileşmeyi azaltan durumlardır. Fizik tedavi için bir fizyoterapistten yardım alarak bazı egzersizler yapmak diz için olumlu olacak hareketlerdir. Bu hareketler dizdeki stresi azaltmaya yardımcı olur. Bu yöntemler sadece küçük yırtılmalarda ve kanlanmanın olduğu bölgede olan yırtıklar için iyileşmeyi hızlandırıcı etkiye sahip yöntemlerdir. Bunun dışında diğer yırtıklarda cerrahi işlemler gerekebilir.
Menisküs Yırtıklarında Cerrahi Tedaviler
Menisküs tanı ve tedavisi için kullanılan bir yöntem olan cerrahi işlemlerde, sadece yırtık olan parçanın çıkarılması yani menisektomi, menisküsün tamamının çıkarılması işlemine denilen total menisektomi, yırtıkların birbirine dikilmesine denilen menisküs tamiri ve son olarak menisküs nakli yani menisküs transplantasyonu gibi işlemler uygulanmaktadır.
- Artroskopi Ameliyatı; Bu ameliyatlarda açık cerrahi operasyonlar yerine artroskopik cerrahi adında kapalı yöntemler ile yapılmaktadır. Bu alet eklemin içini görmek için küçük bir kesini açılması ile içeri yerleştirilir. Daha sonra çeşitli araçlar ile yırtık onarılabilir. Bu ameliyat genel anestezi ile yapıldığı gibi epidural, lokal veya spinal anestezi şeklinde de yapılabilir. Bu ameliyat hafif ağrı yapan bir işlemdir. Ağrı ameliyat süresine, yırtığın çeşidine ve yapılan cerrahi yöntemlere göre değişmektedir. Ameliyat genelde 30-45 dakika arasında sürmektedir.
- Menisküs Transplantasyonu (Menisküs nakli);Son yıllarda geliştirilen bir yöntem olan bu nakil işlemi yırtığın büyük ve onarılamayacağı durumlarda kadavralardan alınan menisküsler ile yapılmaktadır.
Ameliyat Sonrası Yapılacaklar Ve Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar
Bu ameliyatlardan belirli bir süre sonra dize hareket ve güç kazandırmak için egzersiz yapılmalıdır. Ve Fakat bu egzersizler çömelmeye ya da ağırlık kaldırmaya yönelik olmamalıdır. İyileşme süreçleri ise yırtığın durumuna göre değişmektedir. İyileşme süreci herkes için farklı şekilde olur. Aynı zamanda yaranın ilk zamanlar su ile temasından kaçınılmalıdır. Uyurken ve dinlenirken ayak kalp hizasından yüksekte durmalıdır. Menisküs tanı ve tedavisi hakkındaki bilgiler bu şekildedir.