Hidrosefali, beyinde ve beyindeki boşluklarda aşırı sıvı birikmesi sonucu basıncın artması ile ödem oluşması hidrosefali anlamına gelmektedir. Bu sıvı, beyin omurilik sıvısı olmaktadır ve beyinde yer almaktadır. Beyin omur ilik sıvısı özellik itibarı ile beyni koruma görevi üstlenmektedir. Bu sıvının çok fazla miktarda olması beyne zarar vermektedir ve beynin normal aktivitelerini yerine getirmesini engellemekte ve beyinde bazı anormallik ve bozukluklara yol açmaktadır. Sıvının birikim gösterdiği yer beynin boşlukları olmaktadır. Bu boşluklar beynin derinliklerinde bulunur. Genellikle bu sıvının birikmesinin bilinen en yaygın sebebi tıkanıklık olmaktadır. Hidrosefalinin yoğun olarak görüldüğü yaş grubu bebekler ve yaşlı olan kimselerde görülmektedir. Buna rağmen diğer yaş gruplarında da ortaya çıkabilmektedir.
Hastalığın tedavisinde hidrosefaliye yol açan sebeplerin tespiti ve teşhis edilmesi önemli olmaktadır. Hastalık ne kadar erken teşhis edilirse tedavi yöntemi de o denli başarılı olmaktadır. Yeni doğan bebeklere baktığımızda başlarının büyümesi şeklinde ortaya çıkmaktadır. Bununla birlikte, hidrosefalinin mutlaka tedavi edilmesi şarttır eğer tedavi edilmezse, ölümle bile sonuçlanabilme riski bulunmaktadır. Yeni doğan bebeklerde kemik kafasının büyük olmasının yanı sıra bir çıkıntı da gözlemlenmektedir Bebekler için erken tanı, yapılan görüntüleme testleri ile konulabilmektedir. Özellikle doğumdan önce, doğum anında ,erken gebelikte yada doğumdan hemen sonra testler ile tanı konulabilmektedir. Genetik ve yapısal olarak nadir olarak ortaya çıkabilmektedir. Bebeklerdeki yapısal bozukluk, kendini gelişim bozukluğu şeklinde göstermektedir.
Hidrosefalinin Nedenleri
Beyin omurilik sıvısının artması sonucu sıvının beyin boşluğunda aşırı olarak birikmesinin ve hidrosefali hastalığına yol açmasının sebepleri :
- Herhangi bir tıkanıklığın ortaya çıkması
- Kan damarlarında sebebi belli olmayan yada olan bir azalma meydana gelmesi
- Beyin omurilik sıvısında nedeni bilinmeyen bir artış ortaya çıkması. Bu sebep sonucu baskı ortaya çıkar ve buda ödeme sebep olur.
- Doğumsal bozukluklar
- Beyin tümörü, kistler
- Damarda kanama görülmesi
- Erken doğum riski
- Anne karnındayken annenin geçirdiği çeşitli hastalıklara bağlı olarak gelişen enfeksiyonlar, beyin enfeksiyonları
- Doğumsal yaralanmaların ortaya çıkması
- Çocukluk döneminde geçirilen kafa travmaları
- Kan damar yapısının bozuk olması ve düzgün çalışmaması
- Kafanın içinde meydana gelen kanamalar
- Bebek anne karnındayken omurganın açık kalması sebebiyle doğumsal kaynaklı sıvı artışı olması
- Gebelik döneminde ortaya çıkan kızamık hastalığı, frengi, kabakulak, menenjit gibi hastalıkları
- Sinir sisteminde görünen tümörler
- Erken doğan bebeklerde doğum sırasında yada doğumdan hemen sonra meydana gelen çeşitli kanamalar
Hidrosefali belirtileri nelerdir
Hidrosefali oldukça ciddi bir hastalık olmaktadır ve erken bir şekilde tedavi edilmesi önemlidir. Eğer tedavi edilmezse ölümle bile sonuçlanabilmektedir. Bununla birlikte, bu hastalık, beyinde kalıcı bir hasara yol açmaktadır. Hidrosefali hastalığının belirtileri ve şiddeti her yaş grubuna göre farklı şekilde ortaya çıkmaktadır.
Yeni doğan bebeklerde ortaya çıkan hidrosefali hastalığının yaygın olarak belirlenmiş olan belirtiler şunlar olmaktadır:
- Bebeğin kafasının normalden daha büyük olması
- Kusma
- Nöbet geçirmesi
- Bebeğin tepkisiz bir şekilde durması
- Uyku düzeninin çok az olması
- Bebeğin bakışlarının aşağı şekilde kayıyor durumda gözükmesi. Yani bakışların aşağıda sabitlenmesi
- Bebeğin bıngıldağında meydana gelen şişlik
- Bebeğin çok huzursuz olması ve ağlaması
- Bebeğin fiziksel gelişiminin yavaş bir şekilde ilerliyor olması
- Bebekte gerginlik ve sinirlilik hali
- Bebeğin beslenmesinin zayıf olması
- Bebeğe Dokunulmasına pek bir tepki vermemesi
İki ay üstünde olan çocuklarda ortaya çıkan hidrosefali hastalığının yaygın belirtileri:
- Baş ağrısı
- Yüksek ateş
- Kusma
- Huzursuzluk
- Çift görme sorunu
- İletişim bozukluğu
- Nöbetler
- Yürümede gerileme, konuşmada gerileme ve zorluk yaşama
- Çocuğun kafasının anormal şekilde büyümesi
- Dengesizlik
- Zayıf beslenme nöbetler
- İdrarını tutamama
- Sinirlilik hali
Yetişkinlerde ortaya çıkan hidrosefali hastalığının yaygın belirtileri:
- Sürekli uyku hali ve baş ağrısı
- Görme bozukluğu
- Hafıza problemleri
- Adapte olamama ve düşünme yeteneğinde azalma
- Denge kaybı yaşamak
- Sık bir şekilde idrara çıkma isteği
Yaşlı kimselerde ortaya çıkan hidrosefali hastalığının yaygın belirtileri:
- Hafıza kaybı
- Yürüme güçlüğü
- Dengenin kaybedilmesi
- Düşünme yeteneğinin kaybedilmesi
- Sık sık idrara çıkma
- Mesane kontrolünün bozulması
- Konsantrasyon bozukluğu
Hidrosefali Hastalığının Tanısı
Gebelik dönemi içerisinde, hamile olan anne adaylarının sürekli olarak doktor kontrollerine rutin bir şekilde gitmesi ile birlikte, anne adaylarının kendilerine yapılan ultrason görüntüleme yöntemleri sonucunda net bir şekilde hidrosefali tanısı konulabilmektedir. Yani ultrasın görüntüleme ile tespit edilme imkanı bulunmaktadır. Doğumdan sonra da bebeklerin kafa yapısına bakılmaktadır. Bebekler doğduktan sonra düzenli olarak kontrollerde kafa büyüklüğünün ölçülmesi gerekmektedir. Eğer kafa yapısındaki büyüklükte bir anormal durum var ise o zaman bazı testler yapılma yoluna gidilmektedir.
Görüntüleme yöntemi olarak ultrason ile beyin derinlemesine incelenmekte ve analiz edilmektedir. Ultrason taraması ile beyin analiz edilmekte ve herhangi bir anormallik ortaya çıkarsa daha ayrıntılı analiz ve inceleme için manyetik rezonans görüntüleme yapılmaktadır. Bununla birlikte bilgisayarlı tomografi çekilir. Yetişkinlerde yada yaşlılarda hidrosefali hastalığının tanısı için fiziksel muayene, nörolojik muayene yapılmakta ve bilgisayarlı tomografi çekilmektedir. Mrg olarak adlandırılan manyetik rezonans görüntüleme de yapılmaktadır. Böylece çeşitli ayrıntılı test yöntemleri ile hidrosefali tanısı konulabilmektedir.
Tedavi Yöntemleri
Hidrosefali mutlaka tedavi edilmesi gerekmektedir ve erken tedavi önemli olmaktadır. Tedavinin en önemli özelliği ve en önemli amacı beyinde hasar meydana getirmemektir. Hidrosefali ile beyinde oluşmuş olan hasarlar için yapılabilecek bir şey yoktur. Bununla birlikte, hidrosefali hastalığı ortaya çıktığında, bir an evvel tedavi edilirse, hastalığın tanısı konduktan sonra ortaya çıkacak beyin hasarlarını engellemek mümkün olmaktadır. Hidrosefali tedavi yöntemleri cerrahi ameliyat uygulamaları olmaktadır. Cerrahi ameliyat yöntemi uygulanmasında iki tane seçenek vardır. Bunlardan birisi şant takılması yöntemi olmaktadır. Diğer yöntem ise Ventrikülostomi yöntemi olmaktadır.
Şant takılması yöntemi, yaygın olarak kullanılan yöntem olmaktadır. Tedavide cerrahi ameliyatla hastaya şant takılması ile birlikte omurilik sıvısının doğru bir şekilde ve düzgün olarak sistemli akışını sağlanmaktadır. Şantın bir ucu göğüse yada karına yerleştirilirken diğer ucu ise beyne takılmaktadır. Bu yöntem ile cerrahi ameliyat yapılarak, beyin boşluğundaki beyin omurilik sıvısının beyinden uzak durması sağlanmaktadır. Şant takıldığı zaman ömür boyu hastada kalmaktadır . Bu tedaviden sonra hastanın düzenli olarak takip edilmesi ve kontrol edilmesi gerekmektedir.
Ventrikülostomi yöntemi ise şant takılması yönteminin uygun olmadığı ve bazı başka sebeplere tercih edildiği durumlarda alternatif bir cerrahi yöntemi olarak uygulanmaktadır. Hidrosefali hastalığının oluş sebebi beyindeki tıkanıklık olduğu zaman, bu yöntem uygulanmaktadır. Bu yöntem de cerrahi bir açık ameliyat yöntemi olmaktadır. Bu yöntemde beyinde bulunan boşluklara delik açılması şeklinde yapılmaktadır ve böylece beyin omurilik sıvısının beyin boşluğundan uzaklaştırılması amaçlanmaktadır. Her hastaya göre cerrahi tedavi yöntemi farklı olabilmektedir. Bazı hastalar için şantlar uygun olmayabilir. Hidrosefali hastalığında hastaya şant takılmasının uygun olup olmadığını belirlemek için de bazı teknik testler yapılmaktadır. Bu testler Lomber Ponksiyon ve Lomber İnfuzyon enfeksiyon testleri yapılmaktadır ve buna göre derinlemesine analiz edilerek tedavi yöntemine karar verilmektedir.
Hidrosefali Komplikasyonları
Hastalığın aşaması, şiddeti, hastalığın ne zaman ortaya çıktığı ve gelişim gösterdiği, hastalığın ilerleme süreci gibi bir çok faktör hidrosefali hastalığının komplikasyonlarını etkilemekte ve belirlemektedir. Her yaş grubuna göre komplikasyonlar farklı olarak değerlendirilmektedir. Bebeklerde, doğdukları zaman ortaya çıkan hidrosefali hastalığında bebeğin beyninde hasar meydana gelmesi oranı yüksek olmaktadır Bunun yanı sıra bebekte fiziksel bozukluğun görülmesi de sık görülmektedir. Dolayısıyla beyninde hidrosefali hastalığı sebebiyle hasarın ortaya çıkması ile çocukta ilerleyen dönemlerde bir çok rahatsızlık ortaya çıkar. Bu komplikasyonlar; otizm, hafıza sorunları, görme bozuklukları, dikkatini toplayamama, öğrenme zorluğu, konuşma geriliği, fiziksel gerilik gibi rahatsızlıklar olmaktadır.