Radyoterapi (Işın Tedavisi) Nedir?
Radyoterapi (ışın tedavisi), iyonlaştırıcı radyasyonların kanser tedavilerinde kullanılması olarak tanımlanabilir. Radyasyon insanların vücuduna değdiğinde atomların yer değiştirmesine sebebiyet veren bir işlemdir. Bu uygulamalar halk arasında daha çok ışın tedavisi olarak isimlendirilir. Yüksek enerjili ışınların tedavi sürecinde kullanılması olarak açıklanabilir. İyonizan ışınlar kanser hücrelerinin artış göstermesi ile ortaya çıkan tümör DNA’larını hasara uğratarak iyileşme sürecini kısaltmada önemli bir uygulama. Aynı zamanda gelişen tıbbi teknolojiler ile birlikte kanser hastalarına güvenle uygulandığı söylenebilir. Radyoterapi (ışın tedavisi) sonrasında kanserli hücrelere uygulandığında kanserli hücrelerin bölünerek çoğalmasının önüne geçer. Hatta birçoğunun tamamen yok olmasını sağlar.
Radyoterapi birçok kanser türünde uygulanan tedavi şekilleri arasında yer alır. büyümesini engellemek ya da birtakım ağrıları daha hafife indirebilmek için oldukça yaygın başvurulan tedavi türüdür. Bu uygulamalar sırasında yalnızca kanserli dokular değil aynı zamanda sağlıklı hücreler de zarar görebilir. Ancak kanserli dokular radyasyondan etkilendiğinde ilerleme gösteremese de hasar alan sağlıklı dokular hızla kendini yenileyebilir. Bu da kişiler açısından son derece güvenli bir tedavi şekli haline gelir. Bazı kanser durumlarında radyoterapi yöntemi haricinde bir tedavi de gerekmeyebilir.
Örnek vermek gerekir ise gırtlak ve prostat gibi yaygın kanser türlerinde yalnızca radyoterapi yönteminden de yararlanılabilir. Meme kanseri de yine bu tedavi şeklinin kullanıldığı bir kanser türü olarak öne çıkar. Günümüzde kanser tedavilerinin neredeyse %60 kadarını radyoterapi oluşturur. Fakat bu tedavinin uygulanabilmesi için mutlaka kanserli bölgenin önceden teşhis edilmiş olması gerekir. Radyoterapi yalnızca kanserli olan alanlara uygulanır. Sağlıklı olan hücrelerin ise bu işlemden en az şekilde etkilenmesi hedeflenir.
Işın Tedavisi Hangi Evrede Uygulanır?
Radyoterapi (ışın tedavisi) uygulamasının hangi evrede kullanıldığı merak edilen bir konu. Genelde halk arasında bu tedavi yönteminin kanser hastalığının son dönemlerinde ağrıları hafifletmesi için kullanıldığı bilinir. Ancak bu yanlış bilinen durumlar arasında yer alır. Çünkü ışın tedavisi akla gelebilecek tüm organlarda görülen kanserli hücrelerin temizlenebilmesi için erken evrelerde de kullanılabilen bir yöntem. Radyoterapi tedavi sürecinde tek başına kullanılabildiği gibi kemoterapiyle de kullanılabilir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken birçok unsur bulunur. Kanserli hastalara uygulanan birtakım cerrahi uygulamalar neticesinde gözle görülmeyen kanserli hücrelerin tamamen temizlenebilmesinde radyoterapi tercih edilebilir. Işın tedavisinin faydaları ve avantajları ise şu şekildedir:
- Radyoterapi (ışın tedavisi) kanserin en birincil tedavi yöntemi olarak kullanılabilir. Özellikle lenf kanseri ya da boyun ve baş kanseri gibi türlerde en temel tedavi yöntemleri arasında yer alır.
- Diğer kanser tedavilerinde destekleyici bir yöntem olarak öne çıkabilir. Kemoterapi ile elde edilen etkilerin güçlendirilmesinde radyoterapi destekleyici bir yapıya sahip.
- Ameliyat öncesinde kanser dokularının daha da küçültülmesine yardımcı olur. Kanserli hücrelerin tamamen öldürülmesine yardımcı olur. Bunun yanında tümörün boyunu azaltarak cerrahi işlemleri kolay hale getirir.
- İleri evre kanser vakalarında ise belirtilerin hafifletilmesine önemli etkileri bulunur. Hastanın yaşam kalitesinin yükseltilmesinde önemli bir destekleyici olarak öne çıkar.
Radyoterapi hasarlı olan tümörlerin ortadan kaldırılmasını sağlayarak zararlı dokuların hızla toparlanmasına yardımcı olur. Ancak bu tedavinin yapılabilmesi için ilk olarak ön hazırlıklar yapılması gerekir. Hastaya birtakım tetkikler ve film çekimleri uygulanır. Bu işlemler ile birlikte tümörün yeri ve boyutları saptanır. Daha sonra medikal onkologu ile radyasyon onkologu hasta için en uygun tedavi yöntemine karar verir. Kararın alınması sonrasında doktor hastayı detaylı olarak bilgilendirmelidir. Hastanın radyoterapi tedavi yöntemini kabul etmesi ile birlikte hastaya bir simülasyon yapılır.
Radyoterapi (ışın tedavisi) uygulamasının ilk adımı bu simülasyon işlemidir. Tedavi gerçekleşecek olan masaya hasta belirlenen pozisyonda yatırılır. Bu işlemin amacı ise hastanın işlemin gerçekleşeceği anda en rahat edebileceği pozisyonu bulabilmesidir. Uygun koşullarda bir simülatör ile film çekilerek bölgedeki riskli olan organ ve dokuların yeri tam olarak belirlenir. Böyle bir durumda korunması gereken organlar için de hastaya bir koruma uygulaması yapılabilir. Bir diğer ön hazırlık yöntemi ise tomografi çekimidir. Tomografi ile 3 boyutlu bir planlama yapılır ve bölgenin tamamının taranması sağlanır. Tarama sonrasında da risk bölgeleri ve hedef organlar belirlenir. Tomografi çekiminin tamamlanması ile birlikte radyoterapi işlemi için hazırlık aşamasının tamamlanması gerçekleşir.
Kanser Işın Tedavisi Ne Kadar Sürer?
Radyoterapi (ışın tedavisi) hastalara 1 ile 10 hafta gibi süre boyunca uygulanabilir. Bu tedavi haftada beş gün olarak uygulanır. Ancak seanslar hastadan hastaya farklılık gösterebilir. Tedavi planına göre her seans 10 ile 30 dakika sürebilir. Kanser türlerinin hem tedavisi hem de belirtilerinin azaltılması için uygulanan bu yöntemde hastanın durumuna göre seanslar arasında ara da verilebilir. Vücuttaki sağlıklı hücrelerin mutlaka tekrar iyileşebilmesi için hastaya biraz zaman tanınması gerekir. Bu uygulama sırasında hasta tedavinin yapılacağı sedyeye yatırılır. Daha sonra tedaviye gerek olmayan kısımlar için koruyucu bir tabaka uygulanır. Tedaviyi uygulayan personellerin de aynı şekilde koruyucu kıyafetler giymesi önem taşır.
Hasta işlemlere hazırlandıktan sonra personeller işlem odasında bulunan korumalı bölgeye geçer. Hastanın takibi personel tarafından korumalı bölgede yapılır. Tedavi sırasında kullanılan cihazlar hedef dokuya sabitlenir ve daha sonra uygun bir dozda gereken süre kadar uygulaması yapılır. İşlemler sırasında herhangi bir şekilde ağrı hissedilmez. Bunun yanında hasta gerekli görür ise işlem gerçekleştiren radyoterapi personeli ile iletişim de kurabilir. Tüm tedavi süresince hastanın mutlaka uzman hekim tarafından kontrol altında olması gerekir. Daha sonra ise yapılan Radyoterapi (ışın tedavisi) uygulamalarının etkilerini görebilme amacı ile çeşitli kan tetkikleri yapılır. Uygun görüntüleme yöntemleri ile hastanın durumu incelemeye alınır.
Işın Tedavisinden Sonra Ne Olur?
Işın tedavisi farklı yöntemlerle uygulanır. En çok tercih edilen yöntem vücudun dışından uygulanan ve hedef dokuya doğrudan verilen ışınlardır. Bu uygulama sırasında tümörün boyutları ve etrafındaki dokuların yoğunluk derecesi radyoterapinin süresi ve dozu üzerinde etkili olur. Yapılan işlemlerin tüm detaylarına da uzman bir hekim karar verir. Tedavinin süresi, dozu ve yan etkileri yapılan tüm işlemlere göre farklılık gösterebilir. Radyoterapi (ışın tedavisi) uygulamasında bir diğer yöntem ise vücudun içinden yapılan işlemlerdir. Bu da kendi içerisinde ikiye ayrılır. İlki brakiterapi olarak isimlendirilir. Bu yöntemde bir aparat vücut içerisine yerleştirilir ve uygulama yapılır. Diğeri ise radyoaktif özellikleri olan maddelerin içilmesi ya da enjekte edilerek vücuda alınması şeklinde uygulanır. Radyoterapi tedavilerinden sonra kişilerde birtakım yan etkiler ortaya çıkabilir. Bu yan etkiler arasında şunlardan bahsetmek mümkün olabilir:
- Halsizlik ve yorgunluk hissedilmesi
- Saç dökülmelerinin görülmesi
- Bulantı ve kusma problemleri yaşanması
- Ciltte kuruluk hissi
- Kaşıntı ortaya çıkması
- Deride soyulma ve ishal
- Ağızda kuruluk gerçekleşmesi ve yutma problemleri
- Ağız içi yaralar ve gözlerde kuruluk
- İdrar yaparken zorlanma hissiyatı
- İkinci kanser oluşumu ya da lenfödem
Gibi yan etkilerden bahsedilebilir. Ancak radyoterapi uygulaması iyi sonuçların alınabildiği bir kanser tedavi yöntemi. Bu yöntem ile birlikte kanserli dokuların çoğalması engellendiği gibi en aza indirilmesi de mümkün olur. Radyoterapi sırasında zarar gören dokuların kendilerini yenileme şansları da olmaz.