Tümör hücrelerinin bulundukları dokudan başka bir organa ait olan dokuya sıçraması ve burada çoğalması '' metastaz '' olarak adlandırılmaktadır. Dikkate alınması gereken oldukça ciddi bir sağlık sorunudur ve kanser ile doğrudan ilişki halindedir. Metastazın gelişimi, kanserli kitleyi arttırmaktadır ve tümörün vücutta daha fazla hüküm sürmesine neden olmaktadır. Bu yüzden metastazın erken teşhisi ve acil müdahalesi oldukça önemlidir.
Metastazın bulunduğu organ dokuları belirli bir süre sonra faaliyetlerinde durma noktasına kadar gelebilirler. Kanserli bir kitle birden fazla metastaza aynı anda ya da farklı zamanlarda yol açabilmektedir. Kontrolsüz bir şekilde büyüyen ve yayılan kanserli hücreler; kanserin daha da ilerlemesine yol açarlar.
Metastazın getirisi olarak organların çalışmayı durdurmaları sonucunda farklı cerrahi müdahalelere ihtiyaç duyulabilmektedir. Metastaz oluşumunun insan vücuduna verdiği zararlar kemoterapi gibi tedavilerle önlenebilse de hastaya yorgunluk ve kanserin tekrarlaması gibi geri dönüşlere sahiptir. Metastazın hızı da tedavide dikkate alınan önemli unsurlardan bir tanesidir. Çünkü metastazın gerçekleştiği organ ve dokularda tümör hızla yayılmaktadır.
Bu da sağlığı daha da tehdit eder. Kanser tedavisi görürken metastazın önüne geçebilmek kesin olarak mümkün olmadığından her kanser hastası için metastazın varlığı göz önünde bulundurulur. Bu da kanser tedavisinde önemli bir noktadır. Tümörlerin kontrolsüzce çoğalması ve diğer organlara sıçraması ile birlikte metastazın varlığı kesin olarak görülür.
Metastaz ve Tümör
Metastazın tümör ile kurulan doğrudan ilişkisi; kanserli hücrelerin tümörden doğmasına bağlıdır. Bir tümör hükmettiği bölgede git gide çoğaldıkça kansere, kanserin yer aldığı bölgedeki kanserli hücreler başka dokulara taşındığında ise metastaza yol açar. Tümörün farklı bölgelerde tekrarlaması da bu sebeple '' metastaz '' olarak bilinmektedir.
Tümör doğrudan metastaza yol açabileceği gibi farklı hastalıklar ile birleşerek de metastaza ortam hazırlayabilmektedir. Tümör gelişen her hasta tümör alınsa dahi metastazın olabileceği ihtimalini göz önünde bulundurmalıdır. Çünkü tek bir hücreden bile meydana gelebilecek bir durumdur. Metastazın kanserden sonra gerçekleşebileceği gibi kanserden önce de tümör sonrası gerçekleşebilme ihtimali vardır. Yani bu durumda hem kanserin bir sonucu hem de kanserin bir nedeni olabilmektedir.
Metastaz meydana geldiği zaman bu hastanın kanserli hücreler ile ilk mücadelesi olmadığı için bünye tedaviye karşı direnç kazanabilir. Bundan dolayı tedavi süreci iyi takip edilmeli ve tümörlerin varlığı sık sık incelenmelidir. Çünkü tümörün metastazın varlığı ile doğrudan ilgili olması hastalığın seyrini etkileyebilecek önemli bir unsurdur. Bu sebeple buna uygun tedaviler, teşhis yöntemleri ve müdahaleler uygulanır. Metastazın seyri kanserin evrelerini de yükselttiğinden metastazın ilerlemesiyle birlikte ilaçların dozu da arttırılır. Bu aşamadan sonra gerekli durumlarda vücudun direnç göstermemesi adına ilaç tedavisi kesilebilir. Tümör ve metastazın birlikteliği bu şekildedir.
Metastazın Nedenleri
Herhangi bir organın dokusunda bulunan hücreler istemsiz ve olmaması gereken bir şekilde kontrolsüzce çoğalmaya başladığında meydana gelen durum kanserdir. Kanseri meydana getiren tümörler oldukları organ ve dokulardan başka organlara sıçrayabilirler. Bu aşamada ise kanser tekrarlar ve '' metastaz '' adını alır. Vücutta yeni tümörlerin oluşması anlamına gelen bu durum hastanın birden fazla kanser ile mücadele etmesine sebebiyet verir. Kanserin ilerleyişine göre metastazın gerçekleşip gerçekleşmeyeceği de değişmektedir. Aynı zamanda kanserli hücreler arasında hücrelerin birbirlerine yapışmalarını sağlayan moleküller bulunmadığı için bu hücreler çok kolay bir şekilde birbirlerinden ayrılarak başka organ ve dokulara yayılabilirler. Bu da metastaza yol açmaktadır. Metastazın olumsuz etkileri olarak hastanın birkaç kanser türü ile aynı anda savaşması gösterilebilir. Aynı zamanda tedavilerin daha yoğunlaşması ve ilaçların dozunun artması da hastayı yormaktadır.
Metastazın nedenleri kendini net bir şekilde belli etmektedir. Bu sebeple belirtiler kendisini daha çabuk gösterir. Metastaz aşamasından sonra önemli olan erken teşhis ve doğru tedavidir. Metastazın gerçekleşmesi kanser hastalarında beklenen bir durumdur. Bu sebeple hastalar tümör alındığı andan itibaren bu ihtimale karşı hazırlanırlar. Her zaman kesin bir şekilde gerçekleşeceğine dair bir netlik olmasa da çoğu zaman ağır kanser hastaları metastazla savaşırlar. Metastazlar bir kere gerçekleşebileceği gibi birkaç kere de gerçekleşebilir ve bu durum ''1.evre'' , ''2.evre'' gibi aşamalandırılır. Metastazın nedenleri arasında kanserin ya da tümörün geç teşhis edilmesi de yer alabilmektedir.
Metastazın Belirtileri
Hızlı ya da yavaş bir şekilde gerçekleşebilen metastaz belirli başlı unsurlar ile kendisini gösterir ve hissettirir. Bunlar kanserin türüne göre değişebilir. Ayrıca metastazın gerçekleştiği organlara ve dokulara göre de belirtiler değişecektir. Kanserin gerçekleştiği bölgeye yakın bir bölgede meydana gelebilecek metastazın kemiklerde, akciğerde, lenflerde, sinir sisteminde, karaciğerde ve damarlarda görülmesi yaygındır.
Kemik ağrıları, nefes darlığı, şişlik, inme, ağrı, kanama ve kalp krizi ile kendisini belli eder. Hali hazırda kanserli hücrelere sahip bir kişi bu duruma hazırlıklı olarak belirtileri ciddiye almalı ve muayene olmalıdır. Bu belirtilerin olmadığı durumlarda bünyede halsizlik, yorgunluk, ani ve anlamsız kilo verme ve kanama gibi durumlar da metastazın habercisi olabilir.
Bu gibi belirtiler kendini gösterdiğinde onkoloji birimi buna uygun bir tedavi planını yeniden ele alır ve hastanın durumu sürekli olarak takip edilir. Metastaz kanserin ilerleyişi için kötü bir durumdur ve bu durum gerçekleştiğinde kanserin daha fazla ilerlememesi için tedavide farklılaşmaya gidilir. Metastazın kanser ile birlikteliği hastayı hem fizyolojik hem de psikolojik olarak kötü etkilemektedir. Bu durumun hastanın yaşamında büyük bir yere sahip olmasıyla metastazın önlenmesi için kanserin ilk aşamalarında çeşitli ilaçlar kullanılabilir.
Ancak kanserin ilerlediği durumlar ilaçlar işe yaramadığından metastazın gerçekleşmesi önlenemez. Bu sebeple erken teşhis oldukça önemlidir. Kanserin belirtileri kendini gösterdiği ilk andan itibaren dikkate alınmalı ve kanser tedavisi sürecinde bulunan bir hasta metastaz gerçekleşmemesi için kendisini sürekli kontrol etmeli ve takip altında tutmalıdır.
Metastazın Tanısı
Kanser tedavisi gören bir hasta tedavi süreci boyunca belirli periyotlar ile muayene edilir. Bu muayene röntgen filmleri, kan tahlilleri gibi birçok unsurla gerçekleştirilir. Ancak bu muayeneler haricinde hasta metastaz belirtileri olan; ağrı, şişlik, nefes darlığı, kanama, kemiklerde morarma gibi belirtiler ile de hastanın öyküsü dinlenerek, gerekli testler ve görüntülemeler yapılarak metastazın tanısı konabilmektedir. Tanı konulduğu andan itibaren hastanın kanserli hücreleri kontrol altına alınır ve belirli aralıklar ile sürekli takip edilir. Hastalığın seyri bu tanı konulduktan sonra daha fazla takip altında olacaktır.
Biyopsi metastazın belirlenmesinde en net sonucu veren tanı yöntemidir. Biyopsiden yararlanmadan önce ultrason, MR gibi görüntüleme sistemlerinden de yararlanılır. Sonrasında metastaz detayları belirlenerek uygun tedavi planı çıkarılır ve hastanın mevcut tedavisinin de nasıl ilerleyeceği belirlenerek kanserin en kısa sürede vücuttan gitmesi hedeflenir. Metastazın varlığı kanserin yenilmesini zorlaştırmaktadır. Bu sebeple tekrar tekrar gerçekleşen kanserin ve kansere zemin hazırlayan tümörlerin çeşitli ilaçlar ile öldürülmesi amaçlanır. Bu işlemler sonrasında metastazın hastayı en az düzeyde etkilemesi gerekir. Ancak metastazın gerçekleştiği bölgede kansere bağlı başka hastalıklar da gözlemlenebilir. Metastazın varlığı hastayı yorar ve halsizleştirir. Bu sebeple doktor önermesiyle ek vitaminler de alınabilmektedir.
Metastazın Tedavisi
Metastazın tedavisi kanser tedavisi ile aynı süreçlerden geçer. Kemoterapi, hormon tedavisi, radyoterapi, immünoterapi ve ameliyat gibi yöntemler ile metastazın tedavisi gerçekleştirilebilir. Metastaz olan bölgede yayılan tümör oranı, organın ya da dokunun gördüğü hasar tedavinin belirlenmesinde etkin rol oynar. Metastazın tedavisinde kullanılan en etkili yöntem kemoterapidir. Kemoterapide hastanın sahip olduğu kanserli hücreler antibiyotik ile öldürülür.
Radyoterapide ise X ışınları kullanılmaktadır. Damardan tedavi yöntemi olarak ise nükleer tıp ilaçları tercih edilir. Hormon tedavisi ise her kanser türünde değil belirli kanserlerde uygulanmaktadır. Ameliyat yöntemi ile kanserli hücreler alınabilecek düzeyde ise alınarak temizlenir ve bu şekilde metastazın önüne geçilir. Hastalığın seyrine göre doktorun uygun gördüğü farklı ilaçlar da kullanılabilmektedir.
Metastazın tedavi edilebilmesi mümkündür. Bu sebeple metastazın kanseri son evreye götürmesi hastalığın tamamen öldürücü bir özelliğe sahip olmasını sağlamayacaktır. Metastaz , kanseri ilerletir ve yayar. Ancak tamamen çaresiz bir durum değildir. Uygun tedaviler etkili bir sonuç sağlayabilmektedir. Bunun için en önemli nokta erken teşhistir. Kemoterapi ve radyoterapi gibi yoğun tedavi yöntemleri yorgunluk ve halsizlik hissini arttırabilir. Aynı zamanda kemoterapi sonrası saçlarda, kaşlarda, kirpiklerde ve vücut kıllarında dökülmeler gözlemlenebilir.
Radyoterapide ise kişinin tedaviyi gerektiği kadar alması çok önemlidir. X ışınlarının kullanıldığı bir tedavi olduğu için gereğinden fazla uygulanması hastanın kanserinin seyrini değiştirerek daha farklı hastalıklara da yol açabilmektedir. Tedavi sürecinde hastanın bağışıklık sistemi yaşamsal faaliyetleri için çok önemlidir.