Işın Tedavisi (Radyoterapi)

Günümüzde insanlar artık çok daha stresli bir hayat yaşamaktadırlar ve yenilen gıdaların çoğu hormon aşılama yöntemiyle ve DNA’sı ile oynanmış GDO’lu yiyeceklerden oluşmaktadır. Bu sağlıksız ve stresli yaşam dolayısıyla insan vücudunda zararlı hücreler meydana gelmektedir. Bu zararlı hücrelerin oluşturduğu hastalığa kanser denilmektedir ve çağın en yaygın hastalıklarından biri olmaktadır. Yapılan araştırmalara göre her yıl dünyada12 milyon kişi için kanser vakası denilmektedir ve Türkiye’de ise dünyanın biraz üzerinde bir rakamla 19 milyon kişi kanser vakası görülmektedir,

En çok görülen kanser türleri; akciğer, göğüs, kalın bağırsak, prostat ve mide kanseridir. Türkiye’de ise erkek ve kadın olarak; deri, akciğer, kalın bağırsak, rektum, mide ve pankreas kanseridir ve ayrıca kadınlarda göğüs, serviks ve over tümörleri görülmekte, erkekler de ise prostat kanseri görülmektedir. Riskin büyük olduğu bir hastalık olmasına rağmen gelişen sağlık teknolojileri ve teknikleri ile kanserden kurtulmak mümkündür. Yaşanan diğer ciddi hastalıklar gibi kanser tedavisinde en önemli nokta erken teşhistir. Teşhis işleminden sonra vakit kaybetmeden tedaviye geçilir. Bu tedavilerden biri de Işın Tedavisi (Radyoterapi) olmaktadır.

Işın Tedavisi (Radyoterapi) Nedir?

Mor ve ötesi ışınların dalga akımları halinde olabildiğince yararlı hücreleri koruyarak vücutta çoğalmış zararlı hücrelerin küçülmesi, elektronik dalga akımları dışında elektron demetleri, radyoaktif izotop moleküller vücuda enjeksiyon ve ilaç yöntemlerinin verilmesiyle yok edilmesi amacıyla uygulanan bir tedavidir. Bu tedavinin uygulama işlemlerinde özel cihaz ve enjeksiyonlar gibi ekipmanlar kullanılmaktadır. Bu tedavide hastaya yüksek düzeyde radyasyon verilmektedir. Bu tedavi eğer gerekiyorsa ameliyat öncesi zararlı hücreleri küçülterek yardımcı bir tedavi olur ya da Işın Tedavisi (Radyoterapi) yanında ilaç kullanımı sağlanarak tedavinin etkisi artırılabilmektedir. Çok erken teşhis durumlarında da tek başına bir tedavi yöntemi olabilmektedir.

Işın Tedavisi (Radyoterapi) Çeşitleri

Bu tedavi eksternal ve internal olmak dıştan müdahale veya içten müdahale olmak üzere iki farklı biçimde uygulanabilir.

Eksternal (dıştan müdahale) tedavisi: Hastanelerde genellikle uygulanan tedavi biçimidir. Önceleri 2 boyutlu yöntemle uygulanan tedavi, yararlı hücrelere de daha fazla zarar vermekteydi ancak günümüz sağlık teknolojisiyle 3 boyutlu uygulanmaktadır ve başarı şansı oldukça yüksektir.

İnternal (içten müdahale) tedavisi: Bu tedavi biçimi hastalık bulunan kişiye damar yolundan ilerleyen ve zararlı hücrelerin olduğu bölüme doğrudan hücum ederek yok edecek ince tel biçimdeki kateter denilen bir tıbbi araçla uygulanabilir, özel cihazlarla da uygulanabilir. Tahrip edici olarak adlandırılan bu tedavi yönteminin vücudun hangi bölgelerinde zararlı hücreler bulunuyorsa direkt olarak o bölgeye uygulanabilmektedir, küçük çaplı tümör hücrelerinin tedavisinde oldukça başarılıdır ve tercih edilir. Diğer Işın Tedavisi (Radyoterapi) türlerine göre yan etkileri oldukça az ve ağrısızdır. Bu tedavi yönteminin diğer bir türü de atom tedavi türüdür. Bu türde cihazlarla veya tel biçimdeki kateter yardımıyla verilen radyoaktif maddeler hasta kişinin damarına direkt olarak verilir ve kan yoluyla madde hastalık yapan zararlı hücrelere hücum ederek yok edilmesini sağlar. Diğer radyoterapi çeşitlerinde hasta kişiyle temas kurmak sakıncalı olmazken, bu tedavi çeşidinde hasta radyoaktif iletken görevi görebileceğinden temas kurmak sakıncalı olabilir. Belirli bir süre geçtikten sonra hasta kişiyle temas kurulabilir. Genellikle guatr ve tiroid kanseri türlerinin tedavisinde kullanılmaktadır.

Işın Tedavisi (Radyoterapi) Kullanılan Araçlar

• Tomografi cihazı (hazırlık aşaması için ayrıntılı)
• Cobalt 60 cihazı (fazla kilosu olan bir kişiyseniz pek önerilmez, özellikle karın ve akciğer kanseriniz mevcutsa yaydığı radyasyonu kontrol altında tutmak zordur)
• Linak cihazı (Tüm kanser türlerinin tedavisinde rahatlıkla kullanılır ve tercih edilir)
• Tomo Terapi (Kanser tedavisinde çok gelişmiş bir cihazdır)
• Yoğunluğu artırılabilen radyoterapi (bu cihazda zararlı hücrelerin üzerine etki göstermekte başarılıdır, ancak hazırlık aşaması diğer cihazlara göre biraz uzun sürebilir)

Yardımcı Cihazlar: Gamaknife cihazı, yalnızca beyin için ve kulak memesine kadar olan baş bölgesi için kullanılır.

Cyberknife cihazı baş bölgesi dahil tüm vücutta zararlı hücrelere noktasal radyoterapi uygulaması için uygundur.

Işın Tedavisi (Radyoterapi) Uygulanış Biçimi

Tedaviye başlamadan önce çeşitli görüntüleme yöntemleriyle hastalık hakkında bilgi almak ve hasta kişiyi bilgilendirme için hazırlık aşaması uygulanır. Hazırlık aşaması bittikten sonra hastalıklı bölgeye (bölgelere) çıkmayan mürekkepli kalemlerle işaretleme işlemi yapılır, böylelikle tedavi başlar. Tedavi başlangıcında hasta kişi kıyafetlerini çıkararak hastane personeli tarafından verilen özel giysiyi giyer. Hasta kişinin durumuna göre özel masa veya sandalyeye oturtulur. Her seans 15 ila 30 dakika sürmektedir. Eğer Işın Tedavisi (Radyoterapi) türlerinden eksternal (dıştan müdahale) uygulanıyorsa hasta kişi uygulama sırasında ağrı veya acı hissetmemektedir. Tedavi süresince hasta kişinin aynı pozisyonda kalması hayati önem taşımaktadır. Gerekli görülen hallerde sabitleyici ekipmanlar kullanılmaktadır. Uygulamanın yapılış sırasında hasta kişi odada yalnız bırakılmaktadır ancak karşıda bulunan ve hasta kişinin rahatlıkla görebileceği bir odadan hastanın ve tedavinin takip işlemi yapılmaktadır. Tedavi sırasında hasta tarafından aksi bir durum hissedilirse doktora söylenmelidir.

Bazı durumlarda kemoterapi ve ışın tedavisi (radyoterapi) birlikte uygulanabilir. Işın tedavisi radyoterapinin kemoterapiden farkı ise, yararlı hücrelere oldukça zarar vermeyerek sadece zararlı hücrelerin yok edilmesi ve bir daha tekrarlama durumuna karşın engellemektir veya olasılığı azaltmaktır. 3 ila 10 haftalık bir tedavi süresi vardır, hafta içi her gün uygulanması gerekir. Akciğer kanseri ve prostat kanseri oldukça zor iyileşen türlerdir ve tedavileri uzayabilmektedir. Bu tedavi süresince belirli aralıklarla hasta dinlendirilir. Işın Tedavisi (Radyoterapi) günde tek doz hâlinde de uygulanabilir veya dozlara ayrılarak da uygulanabilir.

Kanser Türlerine Göre Işın Tedavisi Süreleri

Genel olarak 3 ila 10 hafta süren bu tedavi yöntemi kanser türüne hastanın doz alabilme durumuna göre değişiklik gösterebilir. Örneğin, akciğer kanserinde 2 ila 6 hafta, prostat kanserinde 2 ila 8 hafta, göğüs kanserinde 2 ila 5 hafta sürüyor ve bu periyotta hasta iki gün sağlıklı hücrelerin yenilenmesi için dinlenmeye alınır. Kalın bağırsak kanserinde 4 ila 6 hafta, rektum kanserinde 4 ila 6 hafta, en ağır kanser türlerinden biri olan mide kanserinde bir kaç hafta ile bir kaç ay sürebilir, pankreas kanserinde 5 ila 6 hafta ve durumun ağır seyrettiği vakalarda 2 hafta sürebilir, günlük hayatta kadın hastalıkları olarak tabir edilen serviks kanseri de en ağır kanser türleri arasındadır ve tedavisi aylarca sürebilir, bir diğer kadın hastalıkları ile ilgili olan over tümörleri (kanseri) tedavisi de aylarca sürebilir. Deri kanserinde ise 3 ila 10 hafta ile aylarca sürebilen türleri vardır. Tüm bu ortalama Işın Tedavisi (Radyoterapi) uygulaması sırasında hasta durumuna bağlı olarak ek doz alabilme ihtimalleri bulunur.

Tedavi Ekibinde Kimler Vardır?

Radyasyon tedavisi uzmanlık alanı olan bir doktorla birlikte;

• Radyasyon fizikçisi: Bu görevli kullanılan cihaz ve ekipmanların çalışmalarını kontrol eder.
• Dozimetrist : Tedavinin ne kadar süreceğini ve tek seansın ne kadar sürede tamamlanması gerektiğini belirler.
• Radyoterapi hemşiresi: Yan etkilerin daha az görülmesini sağlar ve hasta kişiye moral desteği verir.
• Radyoterapi teknisyeni: Hasta kişinin hazırlık aşamasını uygular ve cihazların sorunsuz çalışmasını sağlar.

Yukarıdaki ekip Işın Tedavisi (Radyoterapi) sorunsuz ilerlemesi için koordineli olarak çalışır.

Işın Tedavisi (Radyoterapi) Uygulandıktan Sonra Hastada Nelere Dikkat Edilmesi Gerekir?

Öncelikle hasta ve ailesi olası yan etkiler konusunda bilgilendirilir. Daha sonra hasta günlük olarak 3 kez diş fırçalama ve gargara işlemi yapmalıdır, bu olası ağız enfeksiyonuna karşı destek olmaktadır. Günlük olarak en az 2 litrelik su içilmesi gerekir. İçecek ve yiyeceklerin çok sıcak ve soğuk olmamasına dikkat edilmelidir. Sigara ve alkol tüketimi kesinlikle olmamalıdır. Et ve balık tüketimi protein alma açısından oldukça önemlidir ancak haşlama ve fırında tercih edilmelidir ve yudumlar hâlinde küçülterek yenmelidir. Yutma güçlüğü çeken hasta bireyler için doktorlarının önereceği hastanın beslenmesi ve Işın Tedavisi (Radyoterapi) destekleyici ürünler kullanılmalıdır. Tedavi uygulaması sonrasında hasta kişi normal yaşamına geri dönebilir ancak olası enfeksiyonlara karşı oldukça dikkatli olunmalıdır. Dikkat edilmesi gereken bir diğer nokta kadın hastalar için hamile kalmayı ertelemeleri gerekmektedir, çok yüksek dozda radyasyon tedavisi uygulandığı için bebeğin gelişimi için oldukça zararlıdır, bu nedenle hamile hastalara mümkün olduğunca uygulanmamalıdır.

Işın Tedavisinin Olası Yan Etkileri Nelerdir?

Aşağıdaki yan etkiler genellikle tedavi başlangıcının ikinci haftası itibariyle görülmeye başlanır. Bunlar;

• Halsiz ve yorgun hissetme
• İştahsızlık durumu
• Mide bulantısı ve kusma
• Saç, kaş ve kirpik dökülmesi
• Ciltte dökülme
• Cilt kuruluğu ve kaşıntısı
• Deri soyulması
• Bağırsak sisteminde bozulma
• Ağız içinde iltihaplanma, yara diş eti çekilmesi ve kuruluk
• Gözlerde kuruluk
• Bağışıklık sistemi bozuklukları
• İdrar yapımında zorluk, kısırlık ve
• Lenfödem ve metastaz durumu

Gibi yan etkiler Işın Tedavisi (Radyoterapi) uygulanış sonrasında görülür ve gerekli durumlarda bu yan etkileri azaltıcı ilaçlar kullanılır. Tedavi bittikten sonra bir ay içinde yan etkiler genellikle kaybolur ancak aylarca sürebilen yan etkiler de vardır.