Kemik iliği nakli birçok hastalığın tedavisinde kalıcı bir çözüm olarak etki etmesi beklenen ağır bir cerrahi operasyondur. Sağlıklı bireyden alınan kemik iliğinin hızlı ve doğru bir şekilde hasta bireye nakledilmesi işleminin yapılması gerekmektedir. Damar yolu açılarak yapılan kemik iliği nakil işlemleri, hastanelerde hijyenik ortamlarda ve steril aletlerle yapılması gereken nakil sürecinde oldukça hassas davranılması gereken bir konudur. Kemik iliği, insan ve hayvanlarda bulunan kemik içinde yer alan süngerimsi yapıya sahip bir vücut parçasıdır. Kemik iliğinin içinde bulunan hematopetik içerik sayesinde kan yapıcı kök hücreler olarak tanımlanan hücrelerin aktarımında büyük bir rol oynamaktadır. Bu inşa gücüne sahip hücreler sayesinde, vücutta yaşanan her türlü aksaklığa karşı vücudun direncinin arttırılarak, kendini yeniden yapılandırması amaçlanmaktadır.
Kemik iliği nakli sonrasında, ilgili kök hücreler, gerekli durumlarda çoğalıp uyumlanarak vücut yapısı için gerekli kan hücrelerinin oluşturulması sağlanır. Bu sayede, ağır hastalıkların tedavisinde oldukça önemli avantajlar elde edilmektedir. Hastanın detaylı bir şekilde tahlilleri yapıldıktan sonra, kemik iliğinin uyumluluğunu da en uç noktalardaki konulara kadar incelenmesi bağışçının ve hastanın sağlığı için oldukça önemlidir. Kanser başta olmak üzere ağır hastalıklarda kullanılan yaşam kurtarıcı bir tedavi yöntemi olarak kullanılmaktadır. Kemik iliği ya da kök hücre bağışçısı olmak hiçbir şekilde zor olmamakla birlikte, vücuda herhangi bir negatif etkisi de bulunmamaktadır. İlik nakli iki farklı isimle adlandırılmaktadır. Hastaya kendi iliği verilerek tedavi süreci yapılırsa “otolog”, dışarıdan bir bağışçının iliğiyle tedavi süreçleri yürütülürse “allojeneik” olarak adlandırılmaktadır. Dışarıdan nakil işlemleri çoğunlukla aile içinden yapılmaktadır. Kemik iliği verdikten sonra birkaç gün aktivitelerinize dikkat ederek, sağlıklı bir şekilde hayatınıza devam edebilirsiniz. Bu durum günlük hayatınızı etkilememektedir.
Kemik İliğinde Yer Alan Kan Hücreleri Tedavide Nasıl Rol Oynar?
Kan hücreleri vücudun yaşam değerlerini koruyabilmesine yardımcı olmakta ve hayati öneme sahip görevleri yerine getirmektedir. Alyuvarlar kana kırmızı rengini veren maddeler olarak kısaca özetlenebiliyor olsa da vücudun yapısı için önemi oldukça büyüktür. Kemik iliği nakli işlemleri, akyuvarların, savaşabilme gücünü arttıracak kadar önemlidir. Dokulara oksijen taşınmasına yardımcı olan alyuvarlar, kanın pıhtılaşmasını sağlayan pulcukların taşınmasını da sağlamaktadır. Bu pulcuklar yaraların kapanmasına yardımcı olarak sağlıklı bir şekilde iyileşmenizi sağlamaktadır. Bunun dışında kan içinde bulunan akyuvar hücreleri de vücudun en önemli savunma mekanizması olarak adlandırılabilecek kadar önemli bir değere sahiptir. Kanser tedavisinde kemik iliği nakli çalışmalarının yoğun olarak kullanılma sebebi, ilik nakli sonrasında artan akyuvar hücrelerinin tümörleri parçalayabilecek kadar güçlü bir savaş mekanizması oluşturma yeteneğine sahip olmasıdır. Akyuvarların doğru bir şekilde kontrol edilmesi oldukça önemlidir. Hücrelerin sayısında ya da formasyonunda meydana gelebilecek herhangi bir bozulmanın meydana gelmesi, hayati tehlikesi olan birçok hastalığın oluşmasına sebep olmaktadır. Kemik iliği nakli alanında uzman hekimler tarafından yapılması gereken oldukça hassas bir tedavidir. Kemik iliği içinde bulunan ve vücudun kanser hücreleriyle savaşabilmesine katkı sağlayan hemapoetik kök hücreler kemik iliği içinde bulunduğu yoğunluğa benzer bir şekilde anneyi bebeğine doğrudan bağlayan, göbek bağı kordonundaki kanda da ciddi bir oran bulunmaktadır. Kemik iliği ve kök hücre arasında çok büyük farklar olmasa da farklı rahatsızlıkların tedavisinde kullanılmaktadır. İki tedavide de temel amaç yukarıda bahsettiğimiz yapıcı kan hücrelerinin hastaya nakledilerek, tedavi sürecinin hızlandırılmasına katkı sağlamaktır. Ciddi rahatsızlıkların tedavisinde kemik iliği nakli yapılması vücudun direncini arttırması dolayısıyla oldukça önemlidir.
Kemik İliği Nakil Süreci Nasıl İşlemektedir?
Kemik iliği naklinde oldukça önemli olan bağışçının doğru bir şekilde seçilmesidir. Kemik iliği bağışçılarından alınan örneklerin doğru bir şekilde incelenerek depolandığı kemik iliği depoları da hastanemizde kan bankalarımızla aynı düzende çalışmaktadır. İhtiyaç halinde sizlere ulaşılarak kemik iliği bağışçısı olmanız talep edilebilmesi ile gelip ilik bağışında bulunabilirsiniz. Kemik iliği bağışı, kan bağışından çok da farklı bir prosedür olmamakla birlikte, günlük hayata olan etkisi, kan bağışı yapmış olmanız kadardır. Kemik iliği bağışları kemik içine girilmesi dolayısıyla genel anesteziyle ya da spinal anestezi yöntemleriyle yapılmakta, bir miktar hafif ağrıya sebebiyet verebilmektedir. Nadiren de olsa kemik iliği bağışı sürecinde, emboli durumlarının gözlemlenebilmesi için hastanelerde bağış sonrası bir süre kontrol altında tutulmanız oldukça önemli olmaktadır.
Kemik İliği Bağışı Sonrasında Bir Süre Dikkatli Olmanız Önemlidir
Kemik iliği nakli sonrasında meydana gelebilecek ağrıların giderilmesinde ağrı kesici kullanılmasının bir zararı bulunmamaktadır. İlik bağışı sürecinde hastaların kontrol edilmesi vücut dengesinin hızlı bir şekilde sağlanması için oldukça önemlidir. Kemik iliği bağışçıları, bağış sonrasında birkaç hafta süreyle kontrol altında tutulmalı, kan değerleri düzenli olarak kontrol edilmelidir. Özellikle de çocuk yaştaki kemik iliği veren kişilerin gelişimlerini doğru bir şekilde devam ettirebilmesi için demir eksikliği gibi sorunlar yaşamasının önüne geçmek amacıyla kan değerlerinin takip edilmesi oldukça önemlidir. Hastaların doğru bir şekilde tutulması için hastaların ve vericilerin doğru bir şekilde tedavilerini sürdürmek için fiziksel özelliklere dikkat edilerek nakil işlemleri gerçekleştirilmelidir. Kemik iliği vericilerinin, hastaya göre daha ağır olması dolayısıyla bir problem yaşamamak için nakilden 7 – 10 gün önce kan alınarak kan bankasında saklanması oldukça önemlidir.
Kemik iliği nakli için gerekli bağışın yapılmasında problemlerle karşılaşmamak için birçok prosedüre dikkat etmek gereklidir. İlik alındıktan sonra yaşanabilecek problemlere karşı alınan kan bağışçıya yeniden verilerek, kan değerlerinin normale dönme sürecini hızlandırmak oldukça önemlidir. Nakil sonrasında tam uyuma bağlı olarak hastaların 1 yıl boyunca yarım uyum durumlarında da 2 yıl boyunca ciddi bir takip altında tutulması enfeksiyon riskine karşı oldukça önemlidir. Kan bağışının sahip olduğu önem kadar, kemik iliğinin de bağışlanması da oldukça önemli bir durumdur.
Kemik İliği Nakil İşlemlerinde Doku Uyumunun Önemi Nedir?
Anne, baba ve tüm kardeşlerin kemik iliği uyumu konusunda oldukça yaygın olarak bilinen uyum durumu her zaman yüzde yüz olmamaktadır. Kemik iliği nakil için ailenin tercih edilmesi çok sık yaşanan bir durum olmamakla birlikte genellikle aile dışından uygun iliğin bulunması mümkün olmaktadır. Tüm kardeşlerin ya da anne babanın kemik iliği uyumunun aile içinde bir bireyden sağlanma oranı yaklaşık olarak %25’lere tekabül etmektedir. Bu oran diğer bağışçılarla karşılaştırıldığında oldukça düşük bir ihtimaldir. Kemik iliği bağışı yapacak 20 civarı akrabanın, bağış masrafları SGK tarafından karşılanmaktadır. Böylece maddi ya da manevi olarak bir problemle karşılaşmamanız için gerekli tüm önlemler alınmış durumdadır. Bunun dışında, hasta olan çocuğunuz için doğru bir şekilde annenin kordonundan alınan kök hücrelerin kullanılması oldukça önemlidir. Hastanemizle iletişime geçerek, merak ettiğiniz tüm konular hakkında hekimlerinizden bilgi alabilirsiniz.
Kemik iliği nakli işlemlerinde, uygun doku bulunamaması durumunda, kemik iliği bankalarında yer alan gönüllülerin ilikleriyle rahat bir şekilde yapılabilmektedir. Geniş bir kemik iliği bankası olan ülkemiz de hekimlerinizin yönlendirmesi doğrultusunda kolay bir şekilde kemik iliği bulma ihtimalinizi arttırabilirsiniz. Kemik iliği bağışçısı olmanın hiçbir etkisi olmamakla birlikte, alınan kemik iliği 24 saat içinde kendisini yeniden oluşturabilmektedir.
Kemik İliği Nakli Tedavisi Garantili Bir Tedavi Yöntem Mi?
Kemik iliği tedavisi genellikle ciddi hastalıklarda kullanılan bir tedavi yöntemidir. Yapılan nakil sonrasında iliğin vücuda yerleşmeden enfeksiyon oluşturma gibi ya da hastanın vücudunun nakledilen iliğe karşı savaşma durumlarıyla karşılaşmak oldukça olası bir durumdur. Bu gibi durumlarla karşılaşmamak için hastalara, bağış öncesinde baskılayıcı tedaviler uygulanarak, nakledilen iliğin hızlı bir şekilde vücuda uyum sağlaması amaçlanmaktadır. Yetişkin bağışçıların da mevcut kemik iliği nakli işleminde faydalı hücre miktarını arttırmak için özel ilaçlar kullanılarak takip altında tutulması önerilmektedir. Yüksek doku uyumu, hızlı tedavi süreçleri, uyum sağlama gibi durumlarla karşılaşılsa ve süreç olumlu da ilerlese hastanın nakledilen iliği kabul etmeme gibi durumlarla karşı karşıya kalması mümkün olabilmektedir. Hastalığın durumu ve tedavi süreçlerinin durumuna bağlı olarak iliğin hasta vücuduna yerleşmemesi ihtimali her nakil operasyonunda söz konusudur.
Kemik İliği Nakli Tüm Lösemi Hastalarında İşe Yarar Mı?
İlik nakli tedavisi genellikle lösemi hastalarının tedavi yöntemi olarak aklımızda yer etmiş olsa da lösemi hastalarının genellikle kemoterapi gibi ilaçlı ya da yoğun tedavi yöntemleriyle ilik nakline ihtiyaç duymadan kolay bir şekilde iyileşebilmesi sağlanmıştır. Dünyada ilik nakli yapılmadan tedavi edilen lösemi hastalarının oranı %90 gibi ciddi bir rakama ulaşmıştır. Hastalığın durumuna göre nakil kararının alınması ya da hastalığın kemoterapi, radyoterapi gibi yöntemlerle tedavi edilmesinin seçimi hekim kararına bırakılmalıdır. Böylece çok daha doğru bir tedavi yapılmış olacaktır.