İnkontinans (İdrar Kaçırma) Tedavisi

İnkontinans (İdrar Kaçırma Tedavisi) nedir?

İnkontinans, tıptaki tam adıyla üriner inkontinans, mesane kontrolünün kaybedilmesi ya da istemsiz idrar kaçırma rahatsızlığı olarak tanımlanır. Hayatın içindeki şartları ve yaşam kalitesini olumsuz şekilde etkileyen bu rahatsızlık kişinin özgüvenini zedeleyen, cinsel yaşam sürecinde zorlayan hatta gündelik yaşamını sürdürmesini bile engelleyen, ancak kolaylıkla tedavi edilebilen bir hastalıktır.   

İnkontinans kimlerde görülür?

Yapılan araştırmalara göre bu rahatsızlığın erkeklere oranla kadınlarda 3 hatta 4 kat daha fazla görüldüğü gözlemlenmiştir, ancak ilerleyen yaşla birlikte her iki cinste görünme oranı eşit şekilde artmaktadır. İnkontinans, genç yaşlarda  %15-20, orta yaşlarda %20-30, ileri yaşlarda %50 ye varan görünme oranlarına sahiptir. Genç yaşların sonlarına gelindiğinde neredeyse her dört kadından birinde bu rahatsızlık tespit edilmiştir ki bu, hatırı sayılır derecede yüksek bir orandır. Özellikle menopoz sürecinde olan kadınlarda ve çok/çoklu doğum yapmış kadınlarda bu oran daha da artmaktadır.

İnkontinans (İdrar Kaçırma) Hangi Durumlarda Görülür?

Kadınlarda gebelik, çoklu doğum ve menopoz dönemi pelvik taban kaslarının zayıflamasına neden olur. Kasların  zayıflaması ve güç kaybetmesi ise idrar kaçırmaya sebep olur. Ayrıca ileri yaşla birlilkte görülebilen mesane ve rahim sarkması rahatsızlıkları da idrar kaçırmanın temel sebebi olabilir. Ayrıca jinekolojik cerrahi girişimler ve erkeklerde bulunan prostat dokusuna yönelik cerrahi girişimler başta olmak üzere, bu tip  cerrahi işlemler sonrası da inkontinans şikayetleri oluşturabilmektedir.

İnkontinans Türleri Nelerdir?

• Stres İnkontinans (Strese bağlı idrar kaçırma) : Genelde pelvis kaslarının veya mesane/üretrada kapakçıklarının zayıflaması durumlarında oluşur. Sebepleri arasında gülme, öksürme veya aniden ayağa kalkma gibi durumları sıralayabileceğimiz gibi gebelik,doğum ve menapoz gibi yaşla ilgili durumları da söyleyebiliriz.
• Urge İnkontinans (Sıkışmaya bağlı idrar kaçırma) : Mesane kaslarının normal olması gerekenden çok daha aktif ve daha hassas olmasından kaynaklanmaktadır. Tuvalete gitme ihtiyacının sonunda tuvalete kadar yetişememe ve idrar kaçırma durumu olarak da açıklanabilir. Bu inkontinans çeşidi için özellikle idrar yolu enfeksiyonları, taş/kum gibi mesaneyi zorlayan durumlar, bağırsak problemleri, Parkinson veya Alzheimer hastalıkları baş sebepler olarak gösterilebilir.
• Taşma İnkontinans : Mesanenin gereğinden fazla dolu olmasından kaynaklı ufak sızıntılar yaşanmasıdır. İdrara çıkıldıktan sonra bile tuvalete gitme ihtiyacı hissedilebilir. Genelde erkeklerde görülen bu tür inkontinansın sebepleri arasında büyümüş prostat bezi gösterilebilir. Bunun yanı sıra bazı diyabet ilaçları da bu durumlara sebebiyet verebilir.
• Birleşik İnkontinans : Stres İnkontinans ve Sıkışmaya bağlı İnkontinans durumlarının bir arada olduğu birleşik duruma verilen addır.

İdrar Kaçırma sorunu nasıl gelişir?

İdrar fonksiyonunu beyin ve mesane kontrol eder. Mesane, siz onu boşaltmaya hazır olana kadar idrarınızı depolar. Pelvisin alt kısmındaki kaslar mesaneyi yerinde tutar. Sfinkter kasları üretra çevresinde kapalı durumdadır. Üretra, idrarı vücuttan dışarı taşıyan tüptür. Sfinkter kasları üretrayı kapalı tuttuğunda idrar dışarı sızmaz. İdrar yapmaya hazır olduğunuzda, beyin mesaneye bir sinyal gönderir. Daha sonra mesane kasları kasılır. Bu kasılma ile idrarınız üretra yoluyla dışarı çıkmaya zorlanır. Mesane kasıldığında sfinkterler açılır.

İnkontinans (İdrar Kaçırma) Tanısı Nasıl Konur?

1. Ürede enfeksiyon, idrarda kan/taş gibi bulguların araştırıldığı bir idrar analizi istenir
2. Diyabet veya diğer kronik rahatsızlıkların da değerlendirileceği kan testleri yapılır
3. Mesanede veya böbreklerde var olabilecek kum/taş, anomali veya tümör gibi bulguların araştırıldığı ultrasonografi yapılır
4. Psikolojik stres testleri yapılabilir
5. Mesanenin idrara çıkarken veya dinlenme esnasındaki basıncını ölçen ürodinamik test yapılabilir.

İnkontinans Tedavi Çözüm Önerileri Nelerdir?

Hem erkek hem de kadınlarda görülebilen bu sıkıntı yaşatan rahatsızlık için farklı tedavi önerileri tercih edilir:

Mesane Egzersizleri : Bu egzersizlerin içinde idrar yapmanın geciktirilmesi veya idrarı daha uzun tutabilme gibi mesaneyi eğitmeye yönelik birçok tekniğini sayabiliriz.

Sıvı Alımı ve Beslenme : Alkol, asitli ve kafeinli içeceklerin tüketimini azaltmak; ayrıca doktor kontrolünde uygulanacak olan bir diyet listesi hatta haftalık yapılacak bazı fiziksel egzersizler de bu rahatsızlığın rahatlatılması için önemli tekniklerdir.

Pelvik Kas Egzersizleri : En bilinen tekniği idrarı yaparken kendini durdurabilme ve bekleyebilme olarak açıklanabilir. Bu şekilde kaslar güçlenir ve daha rahat bir yaşam sürmeniz amaçlanır.

İlaç Tedavileri : Genelde bu gibi durumlarda “farmakolojik” ilaçlar tercih edilir ancak fiziksel veya davranışsal tedavilerle de birleştirilebilir ve sonuca daha çabuk ulaşmanız sağlanabilir.

İdrar Kaçırma Tedavisi Nasıl Uygulanır?

İdrar kaçırma rahatsızlığı için uygulanan tedaviler medikal ya da cerrahi olarak ikiye ayrılır. Hastanın yaşı, yaşadığı semptomlar ve idrar kaçırma türü göz önüne alınarak tedavi şekli doktorunuz tarafından belirlenir.

İdrarı toplayan ve tutmanızı sağlayacak şekilde tasarlanmış birçok cihaz ve ürün bulunmaktadır. İdrar retansiyonunu ve idrar kaçırmayı yönetmeye yardımcı olan bu ürünlerle mesaneniz tamamen boşalmaz, idrar kaçırmanızın önüne geçilmiş olur. İdrar kaçırma sorunu ile kontrol edemediğiniz idrar kaçağınız  konusunda size önemli derecede destek olur.

İdrar toplama cihazları, her yaştan erkek ve kadın için kullanılabilir. Bazı durumlarda mesane problemlerini yönetmenin tek yolu bu cihazlar olabilir. Sorunu yaşayan kişiler için daha fazla özgürlük demektir. Çünkü bu sorun özgürce hayata karışmayı her zaman zorlaştırır.

- Kalıcı Kateterler

Kateter, mesanenize yerleştirilen esnek bir tüptür. "Kalıcı" bir kateter tüm gün ve tüm gece mesanenizde kalır. İki tip kalıcı kateter bulunur. Kalıcı "Foley" kateterler üretranıza yerleştirilir. Kalıcı "suprapubik" kateterler, göbekten küçük bir cerrahi kesim yoluyla kasık kemiğinizin üzerinden takılır. Her iki tip kateterde de bir balon, takılan tüpü mesanenizde tutar. Her ikisi de idrarı vücudun dışındaki bir torbaya boşaltır.

Foley kateteri üretranıza bir uzman tarafından yerleştirilir. Kateter uzun süreli kullanıldığında evde bakım hemşireleri tarafından da temizlenebilir ve değiştirilebilir. Bir Foley kateteri 2 yıldan daha az süre için tercih edilmelidir. Daha uzun süreli kalıcı bir katetere ihtiyacınız olduğu belirlenirse, suprapubik bir kateter düşünülmelidir. Suprapubik kateter sadece mesanede olduğundan bakteri üreme riski daha azdır. Vajina ve rektumdan uzakta olduğu için bu sorun yaşanmaz. Bu durum, özellikle kadınlarda daha az idrar yolu enfeksiyonu riski anlamına gelir.

Hem Foley hem de suprapubik kateterlerin en az ayda bir kez yeni bir kateter ile değiştirilmesi gerekir. Bu da enfeksiyon riskini azaltır. Her iki kateter de uzun süre kullanıldığında komplikasyonlara neden olabilir. Mesane, testis (erkeklerde) ve böbrek enfeksiyonları, mesane taşları ve mesane kanseri oluşabilir. Foley kateterler üretrada kalıcı hasara neden olabilir.

Foley ve suprapubik kateterler, üst uyluk veya alt göbeğe bantlanmalı ya da bağlanmalıdır. Bu  sayede kateterin yanlışlıkla çekildiği durumlarda yaralanma olasılığını azaltır.

Kateterler, teflon kaplamalı veya silikonlu lateksten üretilir. Hastanın alerji durumuna ve doktorun tercihine bağlı olarak kateter türü seçilir. Bazı kateterler enfeksiyonu önlemek için antibiyotiklerle kaplanır. Bunun işe yarayıp yaramadığı konusunda da tıbbi alanda tartışmalar henüz devam etmektedir.

Kalıcı kateterler şekil, tüp boyutu ve uç yapısına göre değişir. Kateter yerleştirildikten sonra bir balon şişirilir. Bu balon, kateterin düşmesini önler. Balon yaklaşık 2 çay kaşığı steril su ile doldurulur ve bu şekilde yerleştirilir.

- Harici Toplama Sistemleri

Erkekler için prezervatif veya Texas kateter adı verilen harici toplayıcı sistemler bulunur. Bu özel prezervatif kateter penisin üzerine sarılır. Yapıştırıcı veya kayışlarla yerinde kalması için sabitlenir. Prezervatiflerin ucunda bulunan deliklerden bir boru drenaj torbasına gider. İdrar kaçırma sonucu kaçan idrar drenaj torbasında toplanır.

Kadınlar için harici toplama cihazı, idrarı torbadan bir tüp aracılığıyla toplama cihazına akıtır. Bunlar labianın dışına yapıştırılmalıdır. Labia iyi bir su geçirmezlik oluşturmadığı için nadiren kullanılır, bu nedenle idrar sızdırır.

- İdrar Drenaj Torbaları

Hem kalıcı hem de harici toplama cihazları drenaj torbalarına bağlanır. Mesaneden kaçan  idrarı toplarlar. Drenaj torbaları farklı boyutlarda bulunur. Gecelik torbalar 1500 - 2000 mililitre (1,5 ila 2,0 litre) idrar tutabilir.

Bacak torbası, daha küçük bir drenaj torbasıdır. 500 ila 800 mililitre tutar. Daha fazla hareket özgürlüğü sağlar. Giysilerin altına gizlenebilir. Uyluğa veya baldıra bağlanabilir. Göbek Torbası adı verilen yeni bir tip ürün ise göbeğe bağlanır. Drenaj torbaları yerçekimi ile çalışır. Bu yüzden mesanenin altında bir yere bağlanmalıdırlar.

Drenaj torbaları temizlenebilir ve koku konusunda sorun yaşatmazlar. İki ölçü sirke ve üç ölçü sudan oluşan bir solüsyonda 20 dakika bekleterek dezenfekte edebilirsiniz.

- Aralıklı Kateterizasyon (IC) için Kateterler

Aralıklı kateterizasyon "içeri ve dışarı" kateterizasyon olarak da tanımlanır. Aynı zamanda "temiz aralıklı kateterizasyon" (CIC) olarak da adlandırılır. Temiz bir kullanım sağladığı için eldiven ve steril hazırlığa ihtiyacınız yoktur.

Bu tip kateter günde 3 ila 5 kez üretraya yerleştirilir. Mesanenizi boşalttıktan sonra kateteri çıkarıp atarak yenisini kullanabilirsiniz. Siz veya bir bakıcı yeni kateteri yerine takabilirsiniz. Her zaman bir yenisini takmak zorunda değilsiniz. Ancak bu şekilde mesaneyi rahat bırakırsanız, bu şekilde mesanede enfeksiyon olasılığını azaltırsınız.

- Emici Ürünler

İnkontinans için pedler ve yetişkin bezleri gibi emici ürünler de piyasada mevcuttur. İç çamaşırları, yetişkin külotları ve koruyucu iç çamaşırları da kullanılabilir. Erkekler için koruyucular ve damla toplama torbaları da bulunmaktadır.

Bu ürünlerin tümü idrar sızıntısını emer ve buna bağlı olarak cildin idrardan korunmasına yardımcı olur. İdrarın giysileri ıslatmasını engeller. Pedler tek kullanımlık veya tekrar kullanılabilir şekilde temin edilebilir.