PSA (Prostat Spesifik Antijen) erkeklerde sadece prostat bölgesinde üretilen ve spermin koyuluğunu ayarlamaya yarayan bir enzimdir. Bu enzimin bir kısmı kana karışmaktadır. Yaş ve prostatın sağlık durumu gibi faktörlere göre kana karışan PSA oranı da değişim göstermektedir. Tüm erkek bireylerin PSA nedir ve vücuttaki işlevi nedir gibi konular hakkında bilgi sahibi olması önemlidir. Özellikle prostat kanseri erkeklerde en çok yaygın bir kanser türüyken prostat sağlığıyla ilgili bilgilenmek büyük önem arz etmektedir. Kandaki PSA seviyesi prostat kanseri, enfeksiyonlar gibi rahatsızlıklar hakkında bilgi vermektedir.

Kanda PSA enzimine rastlanması prostattaki iyi huylu veya kötü huylu hücresel bozulmalara işaret etmekte olup kandaki oranını ölçmek için PSA testi adı verilen test uygulanmaktadır. Özellikle prostat kanseri riski daha fazla olan 50 yaş üstündeki erkek hastalar için bu test uygulanmaktadır. PSA nedir, PSA testi nedir ve prostat kanseri belirtileri ve tedavi yöntemleri nedir gibi konularda geç kalmadan bilgi sahibi olmak gereklidir.

PSA Testi Nedir? #

Kandaki PSA seviyesini ölçerek hastalıklar ve prostat sağlığının durumu hakkında bilgi veren teste PSA testi adı verilir. Normal kan testleri gibi PSA testi için de hastanın kolundan kan alınarak laboratuvar ortamında analizi yapılır. Hastanın kan alımı sırasında aç veya tok olması testi etkilemez. Tüm kuruluşlarda kolaylıkla yapılabilen bir test olmasına karşın her testte olduğu gibi yanılma payı da vardır.  Özellikle prostat kanserinin erken teşhisi için önem arz eder ancak kandaki PSA oranı kanser dışındaki başka etmenlerden dolayı da yükselebildiği için her zaman kanseri işaret etmez.

Tüm kanser türlerinde olduğu gibi prostat kanserinde de aile geçmişi önemlidir. Aile geçmişinde prostat kanseri görülen erkek bireylerin kanser olan kişilerle akrabalık derecesine göre erken yaşlarda PSA testi yaptırması gerekebilir. Bunu yanı sıra eğer ailede bir kanser geçmişi yoksa 50 yaşından sonra PSA testi yapılması en uygunudur. Yaş ilerledikçe sıkça görülen prostat rahatsızlıklarından biri de iyi huylu prostat büyümesidir. Bu rahatsızlık da kandaki PSA oranının artmasına sebep olduğu için kanserle ayırt edilmesi önemlidir. PSA nedir ve oranının yükselmesi hangi rahatsızlıklara işaret eder iyi bilinmeli ve kanser ihtimali de göz önünde bulundurulmalıdır. Erken teşhis en önemli husustur.

PSA Seviyesi Hangi Durumlarda Yükselir? #

Prostatta üretilen PSA enzimi sağlıklı bireylerde kana az bir miktarda geçiş gösterir. Yaşa bağlı olarak ortaya çıkan iyi huylu prostat büyümesi PSA seviyesini az bir miktar da olsa artırır. Prostat kanseri gibi durumlarda ise PSA seviyesinde anormal artışlar görünebilmektedir. Ancak hastalıklara hastalara göre farklılıklar gösterdiği için PSA seviyesini etkilemeyen prostat kanseri vakaları da gözlemlenmektedir. Kandaki PSA seviyesini arttıran durumlar şu şekildedir:

• İdrar yolu enfeksiyonu
• Prostat kanseri
• Prostat iltihabı
• Bazı ilaçların kullanımı
• Ejakülasyon
• İyi huylu prostat büyümesi (BPH)
• Bisiklete binme başta olmak üzere yoğun egzersizler yapılması
• Prostat biyopsisi ve prostat ameliyatı

PSA seviyesi prostat rahatsızlıkları dışında birtakım dış etkenler tarafından da artış gösterebilmektedir. Test sonucunda karışıklık yaşanmaması için hastanın PSA testinden 48 saat öncesine kadar yoğun egzersiz yapmamış olması, ejakülasyon yaşamamış olması ve idrar yolu enfeksiyonunun olmaması önemlidir. Bu gibi durumlar kandaki PSA oranını artırarak yanıltıcı sonuçların ortaya çıkmasına yol açmaktadır. PSA nedir ve testi nasıl yapılır bilgilerinin yanında hastaların test öncesi bu unsurlara da dikkat etmesi gerekmektedir. Kullanılan bazı ilaçlar da PSA seviyesini etkileyebilmektedir. Eğer hastanın düzenli kullandığı bir ilaç var ise test öncesinde doktorun bu konuda bilgilendirmesi önemlidir.

PSA Test Sonucu Neleri Gösterir? #

Prostat kanserini tanımlayabilmek için şu seviyede PSA olması gerekmektedir gibi bir durum söz konusu olmamaktadır. Çok düşük PSA seviyelerinde bile kanser görülebilmektedir. Ancak yaşa göre ortalama bir PSA seviyesi belirlenmiştir. 40'lı yaşlardan itibaren kademeli olarak bu seviye artış göstermektedir. 6 ng/ml seviyesi 70'li yaşlar için normal bir değer sayılırken daha küçük yaşlardaki erkek bireyler için anormal görülebilir. Kandaki PSA seviyesi birçok faktöre göre de değişikli gösterdiği için tek başına prostat kanseri teşhisinde kullanılamaz ancak şüpheli durumları belirtebilir. Şüpheli görülen durumlarda daha ayrıntılı tetkikler ve doktor muayenesi ile asıl teşhis konulur. PSA testi sonucu kandaki PSA seviyesini, kanser şüphesini ve diğer prostat hastalıklarının olasılığını göstermektedir.

PSA nedir ve PSA testi yaptırmalı mıyım gibi soru işaretleri taşıyan hastalar için eğer ailelerinde prostat kanseri geçmişi var ise bu testi geç kalmadan yaptırmaları önerilir. Kanser geçmişi olmayan erkek hastalarda da 50 yaşından sonra PSA seviyesinin ölçülmesi önerilmektedir. PSA testi her zaman kanseri işaret etmez ancak anormal sayılan değerlerde doktorlar tüm ihtimalleri göz önünde bulundurarak gerekli muayeneleri yapar ve en doğru teşhis konulur.

PSA Testinin Avantajları ve Dezavantajları #

PSA testi kanser gibi prostat rahatsızlıklarının teşhisinde önem arz etse de her zaman doğru sonuçları vermez. Prostat kanseri olduğu halde PSA seviyesi düşük çıkan hastalar ve kanser olmadığı halde yüksek kanında yüksek oranda PSA bulunan hastalar vardır. Bu sebeple test tek başına yeterli değildir. Sadece yol gösterici olarak kullanılmaktadır. PSA nedir ve hangi PSA oranları kanseri işaret eder gibi sorular için şu cevap verilebilir: PSA seviyesi normalden yüksek çıkan her hasta prostat kanseri değildir.

PSA testinin avantajları şu şekilde sıralanabilir:

• Belirtiler ortaya çıkmadan önce kanser tanısı konulabilir
• Kanser iyice yayılım göstermeden teşhis edildiğinde erken tedavi imkanı sunulmuş olur
• Prostat kanseri olan hastaların erken teşhis sayesinde ölüm riski de azalır

PSA testinin dezavantajları şu şekilde sıralanabilir:

• Hasta prostat kanseri olmamasına rağmen yüksek çıkan değer boş yere yanıltıcı ve endişe verici olabilir
• Her prostat kanseri olan hastanın PSA değeri yüksek çıkmayabilir ve test kanserin gözden kaçırılmasına sebebiyet verebilir
• Test kanserin hızlı veya yavaş yayılıma sahip olduğunu ayırt edemez
• Kanseri işaret etmeyen yüksek seviye PSA sonucu hastanın ihtiyacı olmamasına rağmen birçok tetkik yaptırmasını gerektirebilir

PSA Test Çeşitleri Nelerdir? #

PSA nedir ve PSA testi nasıl yapılır konuları hakkında bilgi sahibi olduktan sonra PSA test varyasyonlarının bilinmesi de önemlidir. Kanser şüphesi taşıyan hastalar için PSA testi ile birlikte biyopsi de uygulanabilmektedir. Ancak her yüksek PSA seviyesi kanseri işaret etmeyeceği için biyopsiler bazı durumlar da boşuna yapılmış olmaktadır. Doktorlar PSA testinden biraz daha net sonucu alabilmek için bazı varyasyonlarını istemektedirler. Bu varyasyonlar 3 çeşittir.

PSA artışına bakılarak hastanın yıl içindeki PSA artış oranına bakılarak hızlı yayılan bir prostat kanserinin tespiti yapılabilmektedir. Bunun yanı sıra kanda dolaşan serbest PSA yüzdeliğine bakılır. PSA kanda proteinlere bağlanmadan serbest şekilde veya kan proteinlerine bağlanarak total PSA şeklinde dolaşım gösterir. Prostat kanseri olan kişilerde serbest PSA oranı düşüktür. PSA testinde yüksek PSA oranı ve düşük yüzdeli serbest PSA oranı kanseri işaret edebilmektedir. Total ve serbest PSA testleri genelde birlikte yapılır ve yüksek total PSA oranı şüpheli durumlara işaret edebilir. Kanserin kesin tanısı doku biyopsisi ile konmaktadır. PSA yoğunluğu ise PSA oranının prostat hacmine göre oranıdır. Yaşın ilerlemesi ile birlikte prostatın hacminde artış görülebildiği için olması gereken değer aralıkları yaşa göre değişiklik göstermektedir.

İyi Huylu Prostat Büyümesi Nedir? #

PSA nedir ve kandaki PSA seviyesi hangi durumlarda yükselir konularında araştırma yapılırken en çok karşılaşılan rahatsızlık iyi huylu prostat büyümesi (BPH)'dir. PSA testi yaptıran bireylerde yüksek çıkan PSA oranı bu hastalığa da işaret edebilmektedir. Prostat bezinin büyümesi ile ortaya çıkan bir rahatsızlıktır ve ileri yaşlardaki hastalarda daha yaygın görülmektedir. Yaşı ilerleyen erkeklerde hormonal değişiklikler sebebiyle prostat büyümesi görülür. İdrar yapmada görülen sıkıntılarla birlikte belirti gösterebilir. Kansere dönüşme riski olmayan bir rahatsızlıktır.

Yaşa ve kişiye göre belirtiler hafif veya ağır şekilde görülmektedir. Yaşam kalitesini etkileyen ağır belirtiler için uzman doktor tarafından tedavi yöntemleri önerilir. Sık idrara çıkma, idrar kaçırma, kesik kesik idrar yapma gibi birçok belirti bulunmaktadır. Sık idrar yapma isteği gibi belirtiler hastanın sosyal yaşamını da olumsuz etkilemektedir. İdrar yapma isteği özellikle geceleri daha da fazla çoğalabilen bir belirtidir. İyi huylu prostat büyümesinin tanısı için öncelikle PSA nedir konusunda bahsedilen PSA test sonucuna bakılır. Ardından doktorun fiziki muayenesi ardından çeşitli idrar testleriyle birlikte kesin tanı konur.

Prostat Kanseri Belirtileri Nelerdir? #

Prostat bölgesinde üretilen PSA nedir sorusunun cevabı olarak spermin kıvamını ayarlayan enzim olduğunu ve kandaki yüksek PSA oranının şüpheli durumları işaret edebileceğinden bahsetmiştik. Prostat kanserini işaret ettiği durumlar olsa da kesin teşhis için başka belirtilere bakılarak tetkikler yapılmaktadır. Prostat kanseri belirtilerinin bilinmesi prostat sağlığında geç kalınmaması için önemlidir. Prostat kanserinin erken evrelerinde hastalar genelde çok belirgin şikayetler yaşamaz. Hastalık ilerledikçe belli rahatsızlıklar ortaya çıkmaya başlar.

• Sık idrara çıkma isteği veya hiç idrar yapamamak gibi sorunlar
• İdrarda kan görülmesi
• Kesik kesik idrar yapılması
• İdrar yaparken ağrı ve yanma hissi
• İleri evrelerde kanserin vücuda yayılmasıyla başlayan kemik ağrıları

Bu belirtiler kesin olarak kanseri göstermemekle birlikte en doğru teşhis için bir üroloji uzmanına danışmakta fayda vardır. İdrar enfeksiyonları veya prostatla ilgili başka problemler de benzer belirtilere yol açabilir. İyi huylu prostat büyümesi idrar yapmada zorluk belirtisi de gösterebilmektedir. Bu sebeple en doğru kararı muayene ve tetkikler sonucunda uzman doktorlar vermektedir.

Prostat Kanseri Tanı ve Tedavi Yöntemleri #

Prostat kanseri tanısında PSA nedir ve PSA testinin önemi nedir soruları için PSA testinin önemi büyüktür. PSA testi sonucunda prostat kanseri erken teşhis edilerek erken tedavi imkanı da sağlanmış olur. PSA testinin sonucunun başka faktörlere göre de değiştiği bilinen bir gerçek olduğu için kanser teşhisinde başka yöntemlere de ihtiyaç duyulmaktadır. Prostat biyopsisi en sık başvurulan yöntemlerdendir. Prostat dokusundan alınan parçanın laboratuvar ortamında incelenerek anormal olan doku hücrelerinin tespiti yapılır. Tıp alanında teknolojinin gelişmesi ile birlikte biyopside doğruluk oranı da artış göstermiştir. Bunun yanı sıra MR ve ultrasonografi gibi görüntüleme yöntemleri de kullanılmaktadır.

Hastanın sağlık durumu, kanserin yayılma hızı ve evresi gibi faktörlere göre tedavi yöntemleri de değişmektedir. PSA nedir sorusu ile birlikte prostat kanseri nedir sorusunun da bilinmesi özellikle ileriki yaşlardaki erkek bireyler için önem arz etmektedir. Çok yayılmamış prostat kanseri türlerinde cerrahi işlem uygulanarak kanserli bölge çıkarılır ve akabinde radyoterapi gibi önleyici yöntemler kullanılır. İlk evredeki prostat kanserleri yavaş ilerleyerek belirti göstermeyebilir. Bu gibi durumlarda doktor hastanın PSA testi gibi tetkik sonuçlarına bakarak kanserin ilerleyişini izleme altına alır. Aktif izleme, radyoterapi (ışın tedavisi), cerrahi müdahaleler en sık başvurulan tedavi yöntemlerindendir. Hastanın durumuna göre çok çeşitli tedavi yöntemleri de bulunmaktadır.